तिहारलाई लक्षित गरेर १४ देखि १८ कात्तिकसम्म ललितपुरको जावलाखेल मैदानमा १६औँ गोदावरी फूलको प्रतियोगितात्मक प्रदर्शनी भइरहेको छ । फ्लोरिकल्चर एसोसिएसन नेपाल (फ्यान) को आयोजनामा पुुष्प व्यवसायको विकास तथा प्रवर्धन गर्ने उद्देश्यका साथ मेला गरिएको हो । गोदावरी फूल तिहारको अभिन्न अंग पनि हो ।
तिहार पर्व ऐश्वर्य र समृद्धिकी देवी लक्ष्मीलगायत विभिन्न देवताको पूजाआजा गरी पाँच दिनसम्म मनाइन्छ । जुन तिहारको भाइटीकामा दाजुभाइलाई लगाउन खासगरीकन मखमली र गोदावरी फूलहरू शुभ मानिन्छ । फलतः तिहारलाई पुष्प र बत्तीको पर्व पनि भन्ने गरिन्छ । यस समयमा घर तथा मन्दिरहरू सजाउन फूल तथा मालाहरू प्रयोग गरिन्छ । पछिल्लो समय तिहारलाई लक्षित गरी गोदावरी फूलको प्रदर्शनी आयोजना गर्ने चलन बढ्दै गएको छ ।
यी प्रदर्शनीहरूले किसान र फूल व्यवसायीहरूलाई आफ्ना उत्कृष्ट उत्पादनहरू प्रदर्शन गर्न र जनतालाई सस्तो मूल्यमा ताजा र उच्च गुणस्तरको गोदावरी फूलहरू खरिद गर्न प्लेटफर्म प्रदान गर्दछ । मूलतः तिहारमा गोदावरी फूलहरू सुन्दर तथा उज्यालो सुन्तला रंगका हुन्छन् र बलियो, मीठो सुगन्ध हुन्छ । लक्ष्मी देवीको मनपर्ने फूल मानिने भएकाले गोदावरी फूललाई शुभ मानिन्छ । तिहारको समयमा, गोदावरी फूलहरू घर र मन्दिरहरू सजाउन प्रयोग गरिन्छ, र देवताहरूलाई पनि चढाइन्छ । गोदावरी फूलहरू विभिन्न सजावटी वस्तुहरू, जस्तै माला, झुण्ड र रंगोली डिजाइनहरू बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ । मिठाई र लडु जस्ता परम्परागत नेपाली मिष्ठान्नहरू बनाउन पनि फूलहरू प्रयोग गरिन्छ ।
पुष्प प्रदर्शनीहरू केन्द्रीय स्थानमा राख्नुपर्छ, जुन जनताका लागि सजिलै पहुँचयोग्य हुन्छ । यस्ता किसिमका प्रदर्शनीहरू राम्ररी प्रचारित हुनुपर्छ ताकि जनता तिनीहरूको बारेमा सचेत हुन आवश्यक पनि छ । यस्ता किसिमका प्रदर्शनीहरू भाइटीकासम्म राख्नुपर्छ ताकि सर्वसाधारणले चाडपर्वको लागि फूलहरू किन्न सक्ने समय होस् । फूलहरूलाई घामबाट जोगाउन धेरै छाया भएको ठाउँमा प्रदर्शनीहरू राख्नुपर्छ ।
गोदावरी फूलको प्रदर्शनी सामान्यतया तिहारको अघिल्लो दिनहरूमा गरिन्छ । यो प्रदर्शनीहरू सामान्यतया सार्वजनिक स्थानहरूमा आयोजित हुन्छन् । जस्तै पार्क वा मन्दिरहरूमा । यस प्रदर्शनीमा देशभरका कृषक तथा फूल व्यवसायीहरू सहभागी हुन्छन् । कृषकहरूले आ–आफ्ना उत्कृष्ट उत्पादनहरू प्रदर्शनमा ल्याउने गर्छन् । यसरी आगन्तुकहरूले पुष्प प्रदर्शनीबाट तिहारको लागि किफायती मूल्यहरूमा ताजा र उच्च गुणस्तरको गोदावरी फूलहरू खरिद गर्न सक्छन् । त्यस्तैगरी प्रदर्शनीहरूले आगन्तुकहरूलाई फूलका विभिन्न प्रजातिहरू र तिनीहरूको प्रयोगको बारेमा थप जान्नको लागि अवसर पनि प्रदान गर्दछ । प्रदर्शनी आयोजना गर्दा उत्पादक किसानहरूलाई धेरै फाइदाहरू पुग्न जान्छ । किसानले उत्पादन गरेका पुष्प विभिन्न उपभोक्ताहरूमाझ पुग्दा प्रचारप्रसार बढ्छ ।
पछिल्लो समय हाम्रो देश गोदावरी र मखमली फूलमा आत्मनिर्भर भइसकेको छ भने अहिले पनि सयपत्री फूलमा मुलुक आत्मनिर्भर हुन सकेको छैन । तिहारका वेला हरेक वर्ष भारतबाट सयपत्री फूल आयात गर्नुपर्ने हुन्छ । तिहारमा देशको लागि ४० लाख मालाहरू आवश्यक पर्ने सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञहरूको भनाइ रहेको छ । यसमा ३५ लाख मालाहरू स्वदेशमा नै उत्पादित पुष्पबाट हुन्छ भने पाँच लाख मालाहरू भने भारतलगायत अन्य देशहरूबाट आयात गर्नुपर्ने स्थिति रहेको छ । मौसमी फूल (विशेष तिहार र भ्यालेन्टाइन डे) का कारोबारका लागि भारतमा निर्यात हुन्छ भने कट् फ्लावरको आन्तरिक माग स्वदेशले नै धानी रहेको फ्यानका अध्यक्षले बताउँदै आएका छन् ।
फूल उत्पादनमा सरकारी सहयोग नहुनु हाम्रा लागि चुनौती भएको छ । निजी क्षेत्रको मात्र प्रयासले पनि फूल व्यवसायमा वृद्धि भइरहेको व्यवसायीहरूको भनाइ रहेको पाइन्छ । यस व्यवसायमा लगानी बढी र अरू कृषि प्रणालीभन्दा फरक भएकाले फूल क्षेत्रको विकास सुस्त भएको कुरा सम्बन्धित क्षेत्रले दाबी गरेको छ । मुलुकको ४३ जिल्लामा करिब सात सय फूल नर्सरीहरू रहेको फ्यानको तथ्यांकमा छ । नेपालमा लगभग १ सय ५७ हेक्टर क्षेत्रफलमा ४ सय ५० प्रजातिका फूल उत्पादन भइरहेको तथा फूल व्यावसायवाट ४१ हजारभन्दा बढी व्यक्ति प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा लाभान्वित भएका छन् ।
फ्यानका अनुसार अघिल्लो वर्ष १ अर्ब ७१ करोड रुपैयाँ बराबरको फूलको कारोबार भएको थियो । नेपालबाट जापान, कुवेत, कतार, भारत लगायतका मुलुकमा विभिन्न जातका फूल निर्यात हुने गरेको छ । वार्षिक करिब १० करोडको फूल निर्यात हुने गरेको फ्यानले जनाएको छ । देशमा हुने पुष्प प्रदर्शनीहरूले उपभोक्ताहरूलाई ताजा र उच्च गुणस्तरको फूलहरू सुपथ मूल्यमा खरिद गर्ने अवसर प्रदान गर्ने मात्र होइन उपभोक्ताहरूलाई गोदावरी फूलका विभिन्न प्रजाति र तिनको प्रयोगबारे थप जान्नको लागि अवसर पनि प्रदान गर्दछ ।
गोदावरी फूलको प्रदर्शनी आयोजनाका चुनौती पनि छन् । गोदावरी स्थानीय फूल पनि हो । राम्रोसँग हेरचाह नगरेमा सजिलै ओइलाउन सक्छ । फूललाई प्रदर्शनीस्थलसम्म पु¥याउनको लागि पनि ढुवानी खर्च आवश्यक पर्छ । गोदावरी फूलहरू सामान्यतया नेपालको दुर्गम क्षेत्रमा उत्पादन गरिन्छ । प्रदर्शनी आयोजकहरूले फूलहरूलाई समयमै प्रदर्शनीस्थलमा ढुवानी गर्ने र फूललाई नोक्सान नगरी व्यवस्थित गर्न आवश्यक छ । तिहारमा गोदावरी फूलको प्रदर्शनी नेपाली जनताको सांस्कृतिक, आध्यात्मिक र वातावरणीय मूल्यमान्यताको एउटा उल्लेखनीय प्रमाण पनि हो ।
यो प्रकृतिको सौन्दर्यको उत्सव मात्र होइन तर वातावरणको संरक्षण गर्ने हाम्रो दायित्वको सम्झना गर्ने दिन पनि हो । यस परम्पराले निरन्तर विकास र आधुनिक समयलाई अनुकूलन गरिरहँदा, विगतसँग यसको गहिरो जरा जोडेको छ । यो प्रदर्शनी फूलको प्रदर्शन मात्र नभई यो प्राकृतिक संसारको लागि प्रेम र सम्मानको प्रदर्शन हो । जसले हामी सबैलाई फूलप्रतिको पे्ररणादायी आभाष पनि दिलाउँछ । गोदावरी फूलको प्रदर्शनी लोकप्रिय कार्यक्रम हो । यसले किसान र उपभोक्ता दुवैलाई धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्दछ ।
तर, यस्ता प्रदर्शनी आयोजना गर्दा सम्बोधन गर्नुपर्ने केही चुनौतीहरू छन् । गोदावरी फूलको सफल प्रदर्शनी आयोजना गर्नका लागि निम्न सुझावहरू प्रस्तुत गर्न सकिन्छ । पुष्प प्रदर्शनीहरू केन्द्रीय स्थानमा राख्नुपर्छ, जुन जनताका लागि सजिलै पहुँचयोग्य हुन्छ । यस्ता किसिमका प्रदर्शनीहरू राम्ररी प्रचारित हुनुपर्छ ताकि जनता तिनीहरूको बारेमा सचेत हुन आवश्यक पनि छ ।
यस्ता किसिमका प्रदर्शनीहरू भाइटीकासम्म राख्नुपर्छ ताकि सर्वसाधारणले चाडपर्वको लागि फूलहरू किन्न सक्ने समय होस् । फूलहरूलाई घामबाट जोगाउन धेरै छाया भएको ठाउँमा प्रदर्शनीहरू राख्नुपर्छ । प्रदर्शनी आयोजकहरूले फूलहरूलाई पानी हाल्ने र भण्डारण गर्नको लागि पर्याप्त सुविधा उपलब्ध गराउनुपर्छ । आयोजकहरूले फूलहरू चोरी र क्षतिबाट जोगाउन प्रदर्शनी स्थलमा सुरक्षाको प्रबन्ध मिलाउनुपर्छ ।
प्रतिक्रिया