प्रचण्ड जालमा फस्दै छन् राष्ट्रपति

अन्तरिम संविधानको धारा ३८ (१) अनुसार राष्ट्रिय सहमतिको सरकार गठनका लागि प्रधानमन्त्रीको नाम सिफारिस गर्न राजनीतिक दलहरूलाई राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले दिनुभएको एकहप्ते दोस्रो हदम्याद पूरा भई तेस्रो ६ दिने हदम्याद सुरु भएको छ । सहमतिको प्रधानमन्त्री सिफारिस गर्ने आह्वानमा पर्दाअघि राष्ट्रपति देखिए पनि पर्दापछाडि एमाओवादीका अध्यक्ष तथा पूर्वप्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड छन् भन्ने कुरामा कुनै सन्देह छैन । नेपालको सत्ताराजनीतिमा आफ्नो प्रभाव र हैकम स्थापित गर्दै आएको छिमेकी मुलुक भारतको निर्देशनात्मक गतिविधि बाध्यकारी छ भन्ने कुरामा पनि दुई मत रहेन । राष्ट्रपतिले नयाँ प्रधानमन्त्रीको आह्वान गरेपछि नेपाल आएका भारतीय नेपाल मामिलाका प्रभावशाली नेता डा. करण सिंहको सम्मानमा आयोजित एक कार्यक्रममा सिंह र प्रचण्डको संवादले पनि त्यसको पुष्टि गरेको छ । कुनै बेला भारतविरुद्ध सुरुङयुद्ध गर्ने र प्रधानसेनापति प्रकरणमा आफ्नै अहंकारका कारण प्रधानमन्त्री छाड्नुपर्दा भारतलाई प्रभुको संज्ञा दिँदै आन्दोलनको उद्घोष गर्ने प्रचण्ड भारतनिकट रहेका उपाध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईलाई प्रधानमन्त्री स्विकार्न र बनाउन तयार भए । अत्यन्त ठूलो जनमत र दबाबका कारण प्रधानमन्त्री बनेका भट्टराईको लोकप्रियताको पारो घटेर ऋणात्मक हुँदा पनि महादेवले सतीदेवीको शव बोकेर हिँडेभैँm बाबुरामलाई बोकेर हिँडिरहँदा वर्तमान परिवर्तन र यसका उपलब्धिमात्रै नभएर सिंगो राष्ट्रिय राजनीति जोखिममा पर्ने सम्भावना बढेको छ ।
प्रचण्डले नेपालका राजनीतिक दल र शीर्षस्थ नेताहरूलाई क्रमश: खेलाउँदै असफल र तेजोबध गर्ने प्रयत्न गरिरहे । उनले आफ्नै  दलभित्र पनि त्यो गरे र बाहिर पनि । पार्टीभित्र वैद्य र बाबुरामको अन्तरसंघर्षको ढिकीच्याँउ शैलीमा हाबी र सर्वोच्च बनेका प्रचण्ड सशस्त्र विद्रोह पार नलाग्ने भएपछि बाबुरामको बैसाखी टेकेर शान्तिपूर्ण अभियानमा आउनुपर्ने भएपछि उनको कारबाही फिर्ता लिई पुन:स्थापन गर्न बाध्यतावश तयार भए । आज बाबुराम प्रधानमन्त्री भएर पनि प्रचण्डको निजी सचिव जतिको मात्रै हैसियत राख्छन् । सत्तामा टिकिरहन बाबुरामलाई त्यसो गरिरहनु बाध्यता छ भने प्रचण्डलाई पनि यसो देखाउन र प्रभुलाई खुसी राख्नु बाध्यता छ । संविधानसभाको निर्वाचनपछि कोइरालालाई यथोचित जिम्मेवारी दिइएको भए सायद मुलुकले यो खालको कष्ट, विलम्ब र अन्योलता बेहोर्नुपर्ने थिएन । सम्भवत: कोइराला जीवित रहँदै दुई वर्षभित्रै शान्तिप्रक्रिया, संविधान र राज्यको पुन:संरचना पूरा हुने थियो । त्यसैगरी राजनीतिको मूलधार र शान्तिप्रक्रियामा ल्याउन महत्त्वपूर्ण र मध्यस्थकर्ताको भूमिका निर्वाह गर्ने नेकपा (एमाले) का तत्कालीन महासचिव एवं पूर्वप्रधानमन्त्री माधव नेपाललाई पनि बेबकुफ बनाउने प्रयास प्रचण्डले काफी रूपमा गरेका हुन् । संविधानसभा निर्वाचनमा माओवादीको राजनीतिक र नैतिक आक्रमणको तारो बनाएर दुई ठाउँबाट निर्वाचन हराउन उसको निर्णायक भूमिका रह्यो । पछि राष्ट्रपति बनाउने भनेर अन्तिम समयमा धोका दिइयो । आखिर माओवादीकै पहलकदमीमा नेपाल सभासद् र संवैधानिक समितिको सभापति हुँदै प्रधानमन्त्री पनि भए । प्रधानमन्त्री भएकै बेलामा नेपालले माओवादीको निर्णायक र सत्ताकब्जाको आन्दोलनलाई रक्षात्मक बनाएर उसको उन्मादलाई ठन्डा बनाएका थिए । संविधानसभाको निर्वाचनमा गणतन्त्र नेपालको पहिलो राष्ट्रपतिको रूपमा स्वघोषित र प्रचारित प्रचण्ड आफू राष्ट्रपति बन्ने सुनिश्चित वातावरण त बनेन नै । तर, उनले राष्ट्रपतिको आश्वासन धेरैलाई बाँडेर बेबकुफ बनाए । गणतन्त्रको पहिलो उद्घोषकको रूपमा रहेका नेता रामराजाप्रसाद सिंहलाई राष्ट्रपति नजितिने निर्वाचनमा होमिदिए । आखिर यथोचित जिम्मेवारी नपाईकन सिंहले गत वर्ष मृत्युवरण गरे ।
संविधानसभाको अवसान गराउने र मुलुकलाई यो खालको संकटको दलदलमा धकेल्ने प्रचण्ड बाबुरामको हर्कतलाई रोक्न र ठेगान लाउन कांग्रेस एमालेजस्ता प्रभावशाली दलहरू असफल भए । संविधानका संरक्षक राष्ट्रपति मूकदर्शक बन्ने अवस्था उनको बाध्यता, संवैधानिक सीमा र स्वाभाव थियो होला । तर, त्यो ठाँउमा गिरिजाप्रसाद कोइराला वा माधव नेपाल भएको भए पक्कै फरक पथ्र्यो । राष्ट्रपतिले सम्भवत: प्रचण्डको प्रभावमा परेर बजेट अध्यादेश तत्काल स्वीकृत गरे । कैयौँपटक सहमतिमा बजेट ल्याउन अन्यथा आफूले स्वीकृत नगर्ने अडान राखेका राष्ट्रपतिले प्रमुख राजनीतिक दलहरूबीचको सघन विवादबीच मन्त्रिपरिषद्ले सिफारिस गरेको केही घन्टा नबित्दै स्वीकृत गरे । त्यसअघिका कैयौँ र पछि प्रस्तुत भएका अध्यादेश उनले रद्दीको टोकरीमा फ्याके । राष्ट्रपतिले मंसिर आठ गते राजीनामा बोकेर गएका आफूलाई त्यतिकै फर्काइ दिएको दाबी प्रधानमन्त्रीले गरे । लगत्तै राष्ट्रिय सहमतिको प्रधानमन्त्री सिफारिस गर्न सातदिने नोटिस जारी गरे । मन्त्रिपरिषद्ले राष्ट्रपति आह्वानको विरोधमा लिखित निर्णय गर्दै स्वयं राष्ट्रपतिसमक्ष विरोधपत्र पनि बुझायो । पार्टी र गठबन्धनको विरोधलाई प्रचण्ड एक्लैले ठेगान लगाए पनि । प्रचण्डले पहिलो पासा फ्याँके, बाबुरामकै निरन्तरता अनि राष्ट्रिय सहमतिको स्वरूप सँगसँगै । राष्ट्रपति पनि भन्छन्, बाबुरामकै निरन्तरता र अरू दलहरूलाई सरकारमा सामेल भए सुनमा सुगन्ध हुने घोषणा गरे । अरू दलहरू त यति कमजोर सावित भए कि अन्तर्राष्ट्रिय शक्ति पनि पक्षमा छैन, राष्ट्रपति पनि सोचेजस्तो सकारात्मक रहेनन्, जनमतको कुरा गर्ने हो भने कसको नै छ र । सबै जनताबीच जान डराएका छन् । त्यसैले त माओवादी र मधेसी दलहरू निर्वाचनमा जान तयार छैनन् अनि विपक्षी दलहरू पनि आन्दोलनमा जान तयार छैनन् किनकि अहिले जनमत अवाक् छ र कसैको पनि पक्षमा तत्काल जनता उठ्ने देखिँदैन ।
प्रचण्डको आग्रहमा राष्ट्रपतिले राष्ट्रिय सहमतिको लागि छ दिनको समय थप भन्ने समाचारहरू सार्वजनिक हुनुले पनि सिद्ध गर्छ । प्रचण्डकै प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष निर्देशनमा राष्ट्रपति काम गर्दै छन् भन्ने कुरा बुझ्न अब गार्‍हो भएन । अब राष्ट्रपति विवादमा तानिएका  छन् । उनले प्रचण्डको निर्देशन मान्न छाडेको दिन उनको पुत्ला जल्न बेर छैन । यही ढंगले राष्ट्रपतिको भूमिका परिभाषित हुने र दलहरू आ–आफ्ना अडानमा रहिरहने हो भने खुलेआम एमाओवादी सर्वसत्तावाद र प्रचण्डका सामु आत्मसमर्पण गर्ने विकल्प मात्रै राष्ट्रपतिसामु बाँकी रहने अवस्था सिर्जना हुँदै छ । अहिले प्रचण्डसँग बाँड्नका लागि फेरि प्रधानमन्त्रीको पद सिर्जना भएको छ । उनले केही दिनअघि आफ्नो कदमबाट चिढिएका बाबुरामलाई नै निरन्तरता दिने मुडमा थिए । फेरि, त्यो पासा उनले कांग्रेसतर्फ फ्याँके । कांग्रेस वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवा र उपसभापति रामचन्द्र पौडेललाई त प्रधानमन्त्रीको पासा फ्याँकेकै थिए । कांग्रेसलाई पूर्ण र अन्धसमर्थन गरेको एमालेले त आग्रह गरेकै थियो, प्रचण्डको समेत आग्रह आएपछि कांग्रेसले सभापति सुशील कोइरालालाई सर्वसम्मत उम्मेदवार तोक्यो । प्रचण्डले फेरि बोली फेरे, अहिले मधेसी नेता महन्त ठाकुरलाई प्रधानमन्त्री प्रस्ताव गरेका छन् । ठाकुर प्रधानमन्त्री बन्ने अवस्था छैन प्रचण्डले नै हुन दिँदैनन् । प्रचण्डले अब कतिलाई प्रधानमन्त्री बाँड्छन् ठेगान छैन । अब पनि सहमति भएन र नयाँ प्रधानमन्त्री भएन भने के हुन्छ भन्ने कुराको पर्याप्त चिन्ता र धैर्य राष्ट्रपतिसँग देखिँदैन । दल र शीर्षस्थ नेताको सरोकार बन्न सकिरहेको छैन । प्रचण्डको बचपना र राजनीतिक उत्ताउलोपनले मुलुक असफलता र बर्बादीयात्रामा छ । प्रचण्डको लीला र बर्चस्व जारी रहेसम्म कोही सफल र चैनमा रहने छैनन् । मुलुकमा आफूलगायत कोही नेता सफल नभएको साविती प्रचण्डले भर्खरै एक कार्यक्रममा गरेका छन् । न उनी आफू सफल छन् न कसैलाई हुन दिनेछन् ।