जहाँ नवरात्रिमा कुमारी युवतीहरूले राक्षसको पूजा गर्छन्

कर्नाटका । ‘निक्रो दुलैयारानी बाहिर पुरुष सुता, कोतवाल पुरुष सुता बसेर खिरकनमा, काँडे काटाया कान्टे, पाँच भाइ पाटे, छोमा फरक . . . ’ आदि गीत गाउँदै अविवाहित युवतीहरू नवरात्रिमा नौ दिनसम्म भित्तामा रहेको दानवको मूर्तिमा फूल र पात छर्केर पूजा गर्छन् ।

बुन्देलखण्ड आफ्नो अनौठो परम्परा र चलनका लागि परिचित छ। यी चाडपर्व खेलहरू मध्ये एक हो नौरता, जुन अविवाहित केटीहरूले खेल्छन् । यो खेलमा नौ दिनसम्म चल्ने यो विशेष कार्यक्रममा केटीहरू मात्र सहभागी हुन्छन् । बुन्देलखण्ड नौर्ताको तयारी नवरात्रको चार–पाँच दिनअघिदेखि सुरु हुन्छ ।
केटीहरूले सेतो रङको (पन्ना) ढुङ्गा सङ्कलन गरी पीस्छन् । यसलाई पिसाउन तीनदेखि चार दिन लाग्छ । यो ढुङ्गाको धुलो रंगोली सजाइन्छ ।

केटीहरूले मोहल्लामा समूह बनाउँछन् । त्यसपछि कुनै एक घरमा नौ दिनसम्म पूजा गरिन्छ । नवरात्रिमा हरेक बिहान हुने यो विशेष पूजामा युवतीहरूले नौ दिनसम्म विधिबमोजिम बुन्देली गीत गाएर पूजा गर्ने गर्दछन् । भित्तामा दानवको छविको दुबै छेउमा सूर्य र चन्द्रमा बन्छन् ।

प्लेटफर्ममा स्क्वायर बनाएर गाईको गोबरले मालेर रंगोली बनाइन्छ। दुज, तीज, चतुर्थी, पञ्चमी, षष्ठी, सप्तमी, अष्टमी र नवमीसम्म यी वर्गहरूको संख्या क्रमशः बढ्दै जान्छ। केटीहरूले दानवको आरती गर्छन् र पानी चढाउँछन् । नवमीको दिन काँचो भाँडोमा सयौं प्वाल बनाएर त्यसभित्र दियो बालेर माथि दियो राखेर त्यो घट्टा टाउकोमा राखेर केटीहरूको समूह गीत गाउँदै गाउँ गाउँ जान्छन्, त्यहाँबाट अन्न र पैसा लिन्छन् ।

आश्विन शुक्ल प्रतिपदादेखि नौ दिनसम्म अविवाहित युवतीले नौरता खेल्ने गरेको इतिहासकार सन्तोष पटारिया बताउँछन् । महाभारत कालमा यो खेलसँग एउटा कथाको कथा जोडिएको छ । वनवास कालमा पाण्डवहरू बसेको गाउँमा मानिसहरूलाई दानवको पीडा थियो, पछि भीमले त्यो राक्षसलाई मारिदिए । त्यसबेलादेखि नै यो पूजा विधि चलिरहेको हुनसक्छ, केटीहरूले आफु र परिवारलाई दानवबाट जोगाउन यो पूजा गर्ने गर्छन् ।

दोस्रो कथा यो पनि छ कि दुष्ट र अनैतिक राक्षसबाट आफूलाई बचाउन केटीहरूले राक्षसको पूजा गर्छन् र आफ्नो रक्षाको लागि प्रार्थना गर्छन् । ९० वर्षीया फुलरानीले महाभारतकालमा केटीहरूलाई मारेर खान्थे, भगवान् कृष्णको आदेशमा राक्षसले केटीहरूले उहाँको पूजा गरेमा उनीहरूको जीवन सुखमय हुने र उनीहरूलाई नखाने उपाय बताइन् । सबै प्रकारले रक्षा गर, राक्षसको दुष्टता हटाउन राक्षसको पूजा गरिन्छ ।