श्रेष्ठ र स्वेच्छाका पुस्तकमा घाेत्लिँदा

बेलायती माटो र नेपालीपनको सुवास भरिएको डा. संगीता स्वेच्छाको कथासंग्रह ‘गुलाफसँगको प्रेम’ र सुरेन्द्र नेपाल श्रेष्ठको संस्मरण ‘मेरो आधा शताब्दी’ बजारमा आएका छन् । नेपाली साहित्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा चिनाउने तथा मातृभूमिको अगाध प्रेमलाई प्रस्तुत गरिएका यी कृतिमा नेपाली सुगन्ध पाउन सकिन्छ ।

नेपालको आन्तरिक समस्याका कारण वा अन्य रूचिका हिसाबले विदेश जानेहरूको क्रम निरन्तर बढिरहेको छ । अध्ययनका नाममा, कामको सिलसिलामा, पारिवारिक र व्यवसायिक कारणले पनि दिनहुँ धेरै नेपालीले आफू जन्मेको माटो छोडिरहेका छन् । त्यो क्रमसँगै पछिल्लो समयमा आएर डायस्परिक साहित्यको पनि विकास र संवद्र्धन हुँदै गएको छ । नाम मात्रको अनेसास राजनीतिक झोले कार्यक्र्ता र बेकामे चाटुकार नेपालीको गफ गर्ने थलो भएको भए पनि अन्य स्वतन्त्ररूपमा सर्जकले आयोजना गरेका युरोप अमेरिकादेखि खाडीमुलुकसम्म नेपाली साहित्यको चौतर्फी प्रगति भएको छ । रुढिग्रस्त समाज हुनुमा उक्त देशको राजनीति र साहित्य पनि ठूलो कारण हो ।

यसैक्रममा धेरै आशाका साथ नयाँ कृति पाठकमाझ लिएर आएका दुई लेखक डा. संगीता र सुरेन्द्रको व्यक्तित्व र कृतित्वले नेपालीपन र मनलाई उँचो राख्न सफल भएको पाइन्छ ।

यी दुवैजना लेखक बेलायतवासी हुनुहुन्छ । दुवैको परिवार स्थायीरूपमा बेलायतमा जमेर बसेको छ । तर, दुवैको रूचि र क्रियाशीलता नेपाली साहित्यको श्रीवृद्धिमा उक्तिकै सशक्त र प्रभावकारी बन्दै गइरहेको छ । डा. संगीता पेसाले अनुसन्धानदाताका रूपमा अक्सफोर्डमा कार्यरत् हुनुहुन्छ भने सुरेन्द्र अधिवक्ता तथा कानुनविद्का रूपमा परिचित हुनुहुन्छ । गैरआवासीय नेपाली संघको जननी बेलायती शाखा स्थापनामा समेत उच्च योगदान दिनुभएका श्रेष्ठ हाल केन्द्रीय सल्लाहकारका रूपमा कार्यरत हुनुहुन्छ । साथै उहाँ लामो समयदेखि रेस्टुरेन्ट व्यवसायमा सक्रिय भई अन्य सामाजिक सेवाका काममा पनि लागिरहनुभएको छ ।

डा. संगीताको मुलथलो ललितपुर हो भने सुरेन्द्रको मुलथलो चौतारा, सिन्धुपाल्चोक रहेको छ । दुवैजनाको समानता साहित्य साधनामा धेरै देख्न सकिन्छ । दुवैले ल्याएका कृति गुलाफसँगको प्रेम र मेरो आधा दशक शीर्षकले नै गुह्य कुरा संकेत गरिसकेको छ । डा. संगीताको कथाकृतिमा जम्मा बिसओटा कथाहरू संग्रहित छन् भने सुरेन्द्रको कृति मेरो आधा शताब्दीमा पचासओटा शीर्षकमा आफ्नो विगतका सुख दुःखका कथाका बारेमा लेखिएको छ ।

संगीताका उत्कृष्ट कथामा गुलाफसँगको प्रेम, अव्यक्त इच्छा, बढ्दो सभ्यता, लरेनका ड्याडीहरू, विक्षिप्त मनको डायरी आदि संग्रहका उत्कृष्ट रचनामा पर्दछन् । तिनी सबैमा हाम्रो सामाजिक मनोदशाको चित्रण जस्ताको तस्तै गरिएको छ । पढ्दै जाँदा लाग्छ यो हामीहरूको कथा हो, हामीले देखेको कथा हो, भोगेको कथा हो । नेपाली समाज र पश्चिमी समाजको कायाकल्प फरक भए पनि आधारभूत समस्या एउटै हो । उक्त विषयलाई संबोधन गर्न सफल कथाकार संगीताको कलमको वेग तीव्ररूपमा बढिरहेको छ । कथामा बुट्टा भर्ने कला संगीतासँग भएको उदाहरण गुलाफसँगको प्रेमभन्दा पूर्वप्रकाशित कृतिहरूले दर्शाइसकेका छन् ।

सुरेन्द्रले आधा शताब्दी काटिसकेका छन् भन्ने रहस्य सर्वप्रथम त शीर्षकले नै देखाउँछ । तसर्थ संस्मरण अथवा आत्मकथाहरू असमयमै आउन सक्छन् भन्ने मत यस पुस्तले पुष्टि गरेको छ । सुरेन्द्रका पचास शीर्षकमा संकलित संस्मरणहरू उनको निजी जीवनदेखि सामाजिक, राजनैतिक, प्राज्ञिक, व्यावसायिक र धर्म दर्शनको आस्थासम्म फैलिएका छन् । नियात्रा लेखनमा पनि निकै चुस्त स्फूर्त नाम हो सुरेन्द्रको साथै संसारभरि छरिएर रहेका गैरआवासीय नेपालीका कानुनी समस्याहरूको हल पनि पत्रपत्रिका र अन्य विद्युतीय माध्यममा प्रकाशित उहाँका लेख रचनाले गरिरहेका छन् ।

विगत एक दशकभन्दा लामो समयदेखि नेपाली साहित्यको विकासमा क्रियाशील संस्था रंग नेपालले प्रकाशित गरेका दुवै कृतिको समीक्षा तथा छलफल प्रकाशनपछि भई नै रहेका छन् । पूर्वाग्रही नभई लेखिएका दुवै कृितले बेलायतमा पनि राम्रो स्याबासी पाइरहेका छन् । डा. संगीताका कथाहरू एफएम रेडियोमा अडियो पुस्तकका रूपमा प्रशारण भइरहेका छन् भने सुरेन्द्रको पुस्तकमाथि बेलायतबासी डायस्पोरिक जगतको पहिलो आत्कथाका रूपमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयका स्नातकोत्तर तहका विद्यार्थीले शोधको रूपमा अनुसन्धान समेत गरिरहेका छन् ।

कथा लेखन काल्पनिक भए पनि त्यसको धरातल तथ्यगत नै हुन्छ । त्यसैले डा. संगीताका हरेक कथामा दुवैको प्रतिछाँया देख्न सकिन्छ । युवा उमेरमा नै पखालिएको सिउँदो उपन्यास लेख्नुभएकी उहाँले हालसम्म आइपुग्दा कथाको स्तर विश्व साहित्यको अध्ययनमापन गरी सोही अनुरूप बलियो बनाउँदै लिएर जानुभएको छ । कथाकारले प्राज्ञिक क्षेत्रमा हासिल गरेका उपलब्धिहरू महेन्द्र विद्याभूषण २०००, नेपाल विद्याभूषण २०१४ लगायतका सम्मानले पनि अध्ययन र लेखन दुवै विद्यामा उत्कृष्टता पाउन सफल हुनुभएको छ ।

लेखक सुरेन्द्रको प्रेमका कारण नामको बीचमा नेपाल नै राख्नुभएको छ । उहाँका पूर्वप्रकाशित कृतिले बेलायतमा रहेर नेपाल हेर्दाको विवरण पनि अत्यन्तै चाख मानेर पढिएको रचना थियो । पचास वर्षको उमेरसम्म आइपुग्दाका जीवनका उतारचढाव कथा, कविता, गीत, नियात्रा बनेर मेरो आधा शताब्दीमा समाविष्ट छन् ।

बेलायतमा रहेका नेपाली र नेपालमा रहेका बेलायतप्रेमी नेपाली दुवैका लागि सर्जक डा. संगीताको कृति गुलाफसँगको प्रेम र सुरेन्द्रको कृति मेरो आधा शताब्दीको अध्ययनले धेरै लुकेका पक्षलाई खुलाइदिने अवसर प्रदान गर्दछन् । अवसरबाट बञ्चित भएका पाठकलाई अध्ययन गर्नका लागि अनुरोध गदै डायस्परिक नेपाली साहित्यको श्रीवृद्धिमा सर्जक स्वेच्छा र श्रेष्ठका सर्वोश्रेष्ठ अन्य कृतिहरू पनि प्रकाशनमा आउन भन्ने कामना गर्दछु ।