प्राधिकरणमा पौडेलको राजीनामा र झाको आगमन

नेपाल विद्युत् प्राधिकरण सञ्चालक समितिको अध्यक्षबाट मुख्य सचिव लीलामणि पौडेलले चैत्रको दोस्रो साता राजीनामा दिएपछि अहिले प्राधिकरणको अध्यक्ष ऊर्जा मन्त्री उमाकान्त झा छन् । तत्कालीन प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले गत मंसिरमा अध्यक्षमा नियुक्त गरेका पौडेलले मन्त्री झा ऊर्जा मन्त्री भएपछि राजीनामा दिए । जम्मा चारमहिना प्राधिकरणको अध्यक्ष बनेका पौडेलको कार्यकालको उपलब्धि र झाको आगमनपछिको आगामी यात्राबीचमा कस्तो सहकार्य रहला त्यो त हेर्ननै बाँकी छ तर प्राधिकरणको इतिहासमा पौडेलको कार्यकाललाई स्वर्णिम समयको रूपमा लिइएको छ ।
प्राधिकरण जानकारअनुसार, चारमहिनाको छोटो अध्यक्षता गर्दा पौडेलले झन्डै ८२ वटा निर्णय र ९५ वटा निर्देशन दिए । अध्यक्ष बनेर पौडेलले के गरेनन्, प्राधिकरणभित्रको अनियमिततालाई रोक्ने प्रयास गरे, पेन्डिङ अवस्थामा रहेको ट्रान्सफर्मर प्रकरणलाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा पुर्‍याए, सेत्तो हात्ती मानिएको डिजेल प्लान्ट स्थापनाको निर्णय रद्ध गरे, सबैभन्दा बढी महसुल उठाए, प्राधिकरणको पुनर्संरचना गराए, भोटेकोसी र खिम्ती जलविद्युत् आयोजनामा डलरमा पिपिए गरेर थलिएको प्राधिकरण डलरमा पिपिए गर्दा सरकारले डलरको जोखिम खोल्न तयार भए मात्र गर्ने निर्णय गरे, प्राधिकरणभित्रको व्यवस्थापकीय कामलाई चुस्त दुरुस्त पारे, कर्मचारीको काम चोरी प्रवृत्ति निरुत्साहित बनाए, विद्युत्चोरी र चुहावटलाई नियन्त्रणमा सक्रियता देखाए आदिआदि । झा मन्त्री भएपछि पुनर्संरचनाका लागि बनेको समितिको प्रतिवेदनलाई हुबहु नगरी हेरफेर गरेर हतारहतार पारित गर्ने निर्णय गराउँदा केही असावधानी देखिए पनि त्यो अत्यावश्यक थियो भन्नेमा कसैको दुईमत छैन । वर्षौदेखि पुनर्संरचना गर्ने पूर्वप्राधिकरण सञ्चालक समितिका अध्यक्षहरू, मन्त्रीहरूले भाषण गर्दै आएका थिए, तर उनले काममै गरेर देखाए । प्राधिकरणको शुभचिन्तक कर्मचारीहरूको नजरमा मुख्य सचिव पौडेल मात्र प्राधिकरणको इतिहासमा त्यस्ता सफल र इमान्दार मान्छे देखिए, जसले प्राधिकरणभित्र काम गर्दा कहिल्यै आफ्नो स्वार्थका लागि काम गरेनन् र प्राधिकरणको अहितमा एउटा पनि काम गरेनन् । प्राधिकरणमा अध्यक्ष बनेर आउनको आफ्नो स्वार्थ हुन्छ, उनीहरू अधिकांशले आफ्नो सबै स्वार्थ पूरा गरी छाड्छन् । यो प्राधिकरणले वर्षौदेखि भौग्दै आएको तीतो सत्य हो तर पौडेलले प्राधिकरणको हितबाहेक आफ्नो स्वार्थ कतै देखाएनन् । ऊर्जा सचिव अध्यक्ष हुँदा आफ्नो स्वार्थका लागि भरपुर प्राधिकरणलाई प्रयोग गरेका थिए । उनैले प्रधानमन्त्री एवं प्रधानमन्त्री पत्नीलाई आर्थिक लाभ देखाएर २ अर्ब ८४ करोड रुपियाँमा आउने डिजेल प्लान्टलाई सबैका विरोधका बाबाजुत झन्डै १० अर्ब रुपियाँमा किन्ने निर्णय गराएका थिए । त्रिशूली ३ ‘ए’ जलविद्युत् आयोजनाको क्षमता वृद्धिमा पनि उनले लविङ गरिरहे । तर, करोडौँको आर्थिक लोभ देखाउँदा पनि र तत्कालीन भट्टराईको इच्छाविपरीत राष्ट्रलाई ठूलो घाटा लाग्ने देखेर उनले डिजेल प्लान्ट किन्ने निर्णय रद्ध गरिदिए । मुख्य सचिवका अगाडि चुँ नबोल्ने ऊर्जा सचिवले भने मुख्य सचिवविरुद्ध कुप्रचार गर्नका लागि ठूलै षड्यन्त्र गरिरहे तर अहिले पनि गरिरहेकै छन् । मुख्य सचिवले प्राधिकरणबाट राजीनामा दिउँmको महिनौसम्म धाराप्रवाह रूपमा उनीविरुद्ध कुप्रचार गरिनु यसको ज्वलन्त उदाहारणहरू हुन् । जे कारणले र जसलाई खुसी पार्न मुख्य सचिवविरुद्ध कुप्रचार गरिए पनि प्राधिकरण र जलविद्युत् क्षेत्रको विकासभन्दा पनि आफ्नो स्वार्थमा लाग्ने प्राधिकरण सञ्चालक अध्यक्षहरूको पुरानो शैली र गलत चरित्रबाट टाढा रहेर पौडेलले गरेको त्याग र योगदान प्राधिकरणका लागि अविस्मरणीय छ । ऊर्जा सचिव र उनका आसेपासेबाहेक प्राधिकरणभित्र मुख्य सचिवको समग्र कार्यकाललाई प्राधिकरणको अहिलेसम्मको इतिहासमा सबैभन्दा सफल र इमान्दार कार्यकाल भन्नेहरू धेरै छन् । सुरुसुरुमा केही व्यक्तिको उक्साहटमा लागेर गलत निर्णय गरे पनि त्यो आफँै सच्चाएर र सबै कर्मचारीको भावना र मर्का बुझेर प्राधिकरणको हितलाई केन्द्रविन्दुमा राखेर काम गर्ने उनको शैली साँच्चै प्राधिकरणका भावी अध्यक्षका लागि प्रेरणादायी र अनुकरणीय छ । कुनै पार्टीको सरकार भएको बेला त्यही सरकारको अध्यक्ष नियुक्त भएर आउँदा त्यही सरकारको स्वार्थभन्दा प्राधिकरणको स्वार्थलाई हेरेर निर्णय गर्ने उनको कार्यपद्धति साँच्चै अनुकरणीय छ ।
पौडेलले राजीनामा दिएपछि ऊर्जा मन्त्री झा अध्यक्ष भएका छन् । लामो समयसम्म सरकारको सचिव भएर अनुभव सम्हालेका उनी स्वतन्त्र व्यक्तिको रूपमा मन्त्री बनेका छन् । पौडेलको जस्तो कुनै पार्टीको प्रधानमन्त्री भएको बेलामा जस्तो टाउको माथिको जातो उनीसँग छैन । सबै दलको स्वार्थसँग डराउनुपर्ने अवस्था पनि छैन । ऊर्जा मन्त्री झाका लागि अनियमितता र घाटाको चक्रमा फसेको भनिएको प्राधिकरणलाई सबैभन्दा पारदर्शी र सफल बनाउने सुनौलो अवसर आइपुगेको छ । पौडेलले सबै चुनौतीको चौघेराबीच बिना स्वार्थ काम गरेर देखाइदिए तर मन्त्रीलाई कुनै चुनौती र समस्या छैनन्, उनले कुनै स्वार्थ राख्न खोजेनन् भने जलविद्युत् विकासका लागि र प्राधिकरणको उत्थानका लागि जस्तासुकै असल काम गर्नका लागि ढोका खुला छ । विद्युत् उत्पादन, प्रशारण र वितरण तीनवटै काम गर्ने प्राधिकरण सफल भएमात्र जलविद्युत् क्षेत्र सफल हुन्छ भन्नेमा दुईमत छैन । विगतका सरकार र अध्यक्षहरूले प्राधिकरणलाई कमाई खाने भाँडो बनाएकै कारण प्राधिकरण थलिएको छ, त्यो थलिएको र बिरामी परेको प्राधिकरणलाई स्वस्थ बनाउनका लागि झाको आगामी यात्रा केन्द्रित हुनुपर्छ ।
कुनै आर्थिक लाभ र लालचाको पछि नलागी जलविद्युत्को विकास र प्राधिकरणलाई सक्षम संस्था बनाउने जिम्मेवारी झाको काँधमाथि आएको छ । प्राधिकरणका असल अध्यक्षहरूको नामावलीमा झाको नाम थप्ने यो सुनौलो अवसर पनि हो । यो अवसरका अगाडि थोरै चुनौती र समस्या मात्र भएकाले इमान्दारिता प्रस्तुत गरेर झाले प्राधिकरणलाई गतिशील बनाउनु आवश्यक छ । ‘जुन जोगी आए पनि कानै चिरेका’ भन्ने उखानलाई बारम्बार सम्झने प्राधिकरणका कर्मचारीका लागि ब्रेक थु गर्ने प्रयासको अन्त्यमा पुगेर पौडेलले छोडेका छन् र अब ब्रेक थु्र गरेर बलियो सुरुङ बनाउने जिम्मा मन्त्रीको झाको काँधमा आइलागेको छ । हिजो दुलामा बसेर मुख्य सचिवका असल कामहरूको विरोध गर्ने झिना स्वरहरू अहिले बलवान भएका छन् । मन्त्री झाकैवरिपरि घुमेर ऊर्जा संकटको अर्को भयंकर तस्बिर देखाउँदै सेत्तो हात्ती डिजेल प्लान्ट र त्रिशूली ३ ‘ए’ क्षमताको विस्तारका लागि फेरि प्रयास सुरु गरिसकेका छन् । हिजो मुख्य सचिवको प्रतिस्पर्धामा सँगै रहँदाको तुष पालेर मन्त्री झाअगाडि बढ्नु हुन्न । मन्त्री भएपछि झाले आफ्नो पद र प्रतिष्ठाभित्रै बसेर पौडेलले गरेका असल कार्यहरूको निरन्तरता दिनुपर्छ । वर्षौदेखिको पुरातन र गलत परम्परालाई भत्काएर नयाँ र वैज्ञानिक पद्धति ल्याउँदा विरोध हुन्छ तर मन्त्री झा त्यसमा अल्झनु हुन्न । प्राधिकरणको पुन:संरचना, डिजेल प्लान्ट किन्ने निर्णय स्थगित, सरुवा कार्यविधिको लागू, त्रिशूली ३ एको क्षमता वृद्धिलगायत मुद्दामा पौडेलले गरेको निर्णयलाई खराब भन्नेहरूको संख्या थोरै छ, तर चर्को छ । तपार्इं मन्त्री झालाई सजिलै सुन्ने गरी चिच्याउन सक्ने अवस्थामा उनीहरू छन् । तिनैको स्वार्थमा लाग्नुभयो भने तपार्इंलाई सबैभन्दा खराब अध्यक्ष बनाउने पनि तिनै हुनेछन् । यसकारण मुख्य सचिवसँगको हिजोको तुष छोडेर मन्त्री झाले ऊर्जाको असल ड्राइभर बन्नुपर्छ । मन्त्री झाको लागि यो सबैभन्दा उपयुक्त अवसर हो ।