साहस धेरैसँग हुन्छ तर त्यो साहसलाई व्यावसायिक प्रयोजनमा रूपान्तर गर्ने सिर्जनशीलता कमैसँग मात्र हुन्छ । तिनै कम व्यक्तिमध्ये पर्छन् युवा हुन् कवीन्द्र लामा, जसले पानीका अग्ला छहरामा डोरी समातेर झर्दै खेलिने साहसिक खेल क्यानोनिङ नेपाल भित्र्याए । उनी अहिले पनि क्यानोनिङको विकासका लागी युवाहरूलाई प्रशिक्षण दिने र यसका लागि उपयुक्त झरनाको खोजी गर्ने काम गरिरहेका छन् ।
३३ बर्षअघि काभ्रेमा जन्मिएका लामा स्कुल पढ्दापढ्दै गाउँका युवाहरूसँग पर्यटकको भारी बोक्न हिँडे । पर्यटनबारे केही थाहा पाए । ट्रेकिङ गाइडको तालिम पनि लिए । गाइड बनेर पर्यटकसँग हिड्ने क्रममा लामाको थुपै्र विदेशीसँग हिमचिम भयो । यसमध्येका एक थिए, फ्रेन्च नागरिक मोरसी दुसेन । फ्रान्सका क्यानोनिङ अग्रणी दुसेनले लामालाई त्यहाँ लगेर गाइड बनाए । उनले फ्रान्सको इएफसी क्यानोनिङ स्कुलबाट उच्चस्तरको रक क्लाइम्बिङ तालिम लिने अवसर पनि पाए ।
तीनमहिने युरोप बसाइपछि लामाले नेपाल फर्किएर झरना खोज्न थाले । अन्नपूर्ण सर्किटमा ट्ेरकिङ गर्न जाँदा देखिने झरना हेर्दै क्यानोनिङका लागि उपयुक्त छ/छैन भनेर जाँच्न थाले । दुई वर्षको अध्ययनपछि ०६१ सालमा पहिलोपटक लमजुङको १ सय २० मिटर अग्लो बुलबुले झरनामा क्यानोनिङ गरे । क्यानोनिङका लागि उपयुक्त मानिएकामध्ये यो निकै कठिन झरना मानिन्छ । त्यसै साल लामाको नेतृत्वमा पाँच फ्रेन्च नागरिकसमेत मिलेर लमजुङमा क्यानोनिङका लागि ६ वटा झरना पत्ता लगाए ।
उनको सम्मानस्वरूप फ्रेन्चहरूले मस्र्याङ्दी उपत्यकाको एउटा झरनालाई ‘कवीन्द्र झरना’ नामकरण गरिदिए । उनको पहलमा लमजुङको बुलबुले र चाम्चे खोला, मनाङको ताल तथा नार र फू, सिन्धुपाल्चोकको जम्बु तथा भोटेकोशी, काभ्रेको सुनकोशी, नुवाकोटको ककनी, ओखलढुंगाको पोकलीलगायत झरनामा खोज–अनुसन्धान भई क्यानोनिङ साइट खुलिसकेको छ ।
व्यक्तिगत पहलमा लामाले क्यानोनिङका लागी झरना पत्ता लगाए पनि व्यावसायिक विकासका लागि गाइड थिएनन् । त्यसैले उनले केही युवालाई तालिम दिए । ‘युवा पनि डराउँथे । मानिसहरूमा हामीप्रति विश्वास नै थिएन,’ लामा सम्झन्छन् । तर, अहिले यो एडभेन्चर भईकन पनि सुरक्षित खेल हो भन्नेमा धेरैलाई विश्वास लाग्न थालिसकेकोमा उनी सन्तुष्ट छन् । क्यानोनिङप्रति युवाको आकर्षण बढ्दो छ ।
क्यानोनिङ खेललाई संंस्थागत विकास गर्न पाँच वर्षअघि नेपाल क्यानोनिङ एसोसिएसनको स्थापना भयो । एसोसिएसनले गाइडलाई तालिम दिनुका साथै यसको व्यावसायिक विकासका लागि काम गरिरहेको छ । क्यानोनिङमा पर्यटकको आकर्षण बढ्न थालेपछि गाइडको संख्या पनि बढेको छ । लामा सबैका गुरु हुन् ।
लामा अहिले नेपाल, फ्रान्स र अमेरिकामा क्यानोनिङको विकासका लागी प्रचारप्रसार गरिरहेका छन् । नेपाल पर्यटन बर्षको अवसरमा गत बर्ष नेपालमा भएको अन्तर्राष्ट्रिय क्यानोनिङ सम्मेलनमा उनले नेतृत्वदायी भूमिका खेलेका थिए । नेपाली झरना धेरैजसो ठाडो भएकोले यहाँको क्यानोनिङ बढी साहसिक मानिन्छ । क्यानोनिङ अहिले दक्षिण एसियामै लोकप्रिय भइसकेको छ । नेपाल पहिलो नम्बरमा आउँछ ।
पोखराको ९० फिट लामो सेती खोँचमा तीन वर्षअघि साढे दुई वर्षे बालिका आराधना प्रधान खस्दा पनि लामाकै नेतृत्वको टोलीले उद्धार गरेको थियो । उनी नेपाल पर्वतारोहण संघको उद्धार समिति सदस्य समेत हुन् ।
प्रतिक्रिया