इरानका फुटबल खेलाडीले राष्ट्रिय गान नगाएर शत्रुता मोलेकै हुन् ?

एजेन्सी । कतारमा जारी फिफा विश्वकपमा इङ्गल्याण्डविरुद्धको पहिलो खेलमा इरानको टोलीले सोमबार राष्ट्रिय गान गाउन अस्वीकार ग¥यो । दोहाको खलिफा इन्टरनेशनल स्टेडियममा राष्ट्रिय गान चलिरहँदा रंगशालामा उपस्थित केही फ्यानहरु हँसिरहेका थिए भने कोहीले ‘नारी, जीवन, स्वतन्त्रता’ एकै स्वरमा गाउँदै थिए ।
इरानको सरकारी टेलिभिजनले राष्ट्रिय गानको कभरेज देखाएको छैन, र स्टेडियमको पूर्व–फिल्म गरिएको फुटेजहरू देखाइने क्रम जारी छ । पछिल्ला केही महिनामा इरानमा हिजाबको विरुद्धमा प्रदर्शनहरू भइरहेका छन्, जबकि सरकारले ती प्रदर्शनहरूलाई दबाउन कडा कमद उठाएको छ ।

दुई महिनाअघि मेहसा अमिनी नामकी २२ वर्षीया युवतीलाई इरानको कडा ड्रेस कोड उल्लंघन गरेको आरोपमा पक्राउ गरिएको थियो, त्यसपछि उनको हिरासतमै मृत्यु भएको थियो ।

इरानमा भएको प्रदर्शनमा सुरक्षा बलसँगको हिंसात्मक झडपमा ४०० भन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु भएको र १६,८०० जनालाई गिरफ्तार गरिएको मानवअधिकारकर्मीहरूले दाबी गरेका छन् ।

इरानका नेताहरूले यी ’दंगा’ देशका शत्रुहरूको षडयन्त्र भएको बताएका छन् । खेलको पहिलो हाफमा केही दर्शकले ‘अली करीमी’ नारा लगाएको पनि सुनिएको थियो । अली करीमी इरानका चर्चित फुटबल खेलाडी हुन् र उनलाई एसियाका म्याराडोना पनि भनिन्छ । करीमी इस्लामिक गणतन्त्रको कट्टर आलोचक हुन् ।

अली करीमीलाई उनको क्लब स्टिल अजिनले २०१० मा मुस्लिमहरूको पवित्र महिना रमजानको उपवास नगरेको कारण बर्खास्त गरेको थियो । उपवासको समयमा अभ्यास गर्दा पानी पिउदै गरेको देखियो ।

केही प्रदर्शनकारीले ‘बेशरफ’ नारा लगाएको पनि सुनिएको थियो । यो नारा त्यही हो जुन इरानमा प्रदर्शनकारीहरूले सुरक्षा बलहरूविरुद्ध लगाउँछन् । इस्लामिक गणतन्त्रका धेरै विपक्षीहरूले विरोध प्रदर्शनलाई खुलेर समर्थन नगरेको र गत हप्ता राष्ट्रपति इब्राहिम राईसीसँग भेट गरेकोमा फुटबल टोलीको आलोचना भइरहेको छ ।

खामेनी मुर्दाबाद नारा लगाए

सामाजिक सञ्जालमा भएका केही भिडियोमा स्टेडियम अगाडि केही दर्शक ‘खामेनी मुर्दाबाद’ भन्दै नारा लगाएको पनि देख्न सकिन्छ । केही अन्य भिडियोहरूमा इरानी दर्शकहरूले फारसी र अंग्रेजीमा ’वुमन, लाइफ, फ्रीडम’, ’फ्रीडम फर इरान’ र ’डाउन विथ द डिक्टेटर’ को नारा लगाएको पनि देखिन्छ ।

यसबाहेक केही दर्शकले हालै भएको प्रदर्शनमा मारिएकाहरुको तस्बिर बोकेका पनि देखिएका छन् ।
प्रहरीले केही दर्शकलाई रोकेको थियो
इङ्ल्यान्डसँगको आफ्नो टोलीको खेल हेर्न स्टेडियममा पुगेका केही इरानी समर्थकहरूले सुरक्षा बलले उनीहरूलाई स्टेडियममा प्रवेश गर्न रोकेको बताए ।

एक महिलाले नाम न छाप्ने सर्तमा बीबीसीलाई भनिन्, ‘रङ्गशालाका सुरक्षाकर्मीले मसँग भएका सबै चीजहरू फ्याँकिदिए । यसमा इरानी झण्डा पनि थियो । सोध्दा सुरक्षाकर्मीले रिसाउँदै भनिन् कि यो नियम हो ।’
यसका बाबजुद पनि यी महिला स्टेडियममा भएको ‘प्रदर्शन’मा सहभागी भइन् र खेलका क्रममा अन्य दर्शकसँगै ‘वुमन, लाइफ फ्रीडम’ भन्दै नारा लगाइरहेकी थिइन् ।

के भने इरानका कप्तानले ?

इङ्ल्यान्डविरुद्धको खेलअघि इरानका कप्तान एहसान हजसाफीले प्रदर्शनका क्रममा ज्यान गुमाउनेहरूको समर्थनमा खेलाडीहरू उभिएको बताएका थिए ।
३२ वर्षीय हाजसाफीले भने, ‘हाम्रो देशको अवस्था राम्रो छैन र हाम्रा जनता खुसी छैनन् भन्ने हामीले स्वीकार गर्नुपर्छ ।’

उनले भने, ‘सबैभन्दा पहिले, म इरानमा प्रदर्शनमा आफ्ना प्रियजनहरू गुमाएका परिवारहरूप्रति संवेदना व्यक्त गर्न चाहन्छु । उनीहरूलाई थाहा हुनुपर्छ कि हामी उनीहरूसँग छौं । हामी उनीहरूलाई समर्थन गर्छौं र हामी उनीहरूप्रति सहानुभूति राख्छौं ।’
एईके एथेन्स क्लबबाट खेल्ने हाजसाफीले भने, ‘हामी परिस्थितिबाट पछि हट्न सक्दैनौं । मेरो देशको अवस्था राम्रो छैन र खेलाडीहरूलाई यो राम्रोसँग थाहा छ । हामी यहाँ छौं, तर यसको मतलब हामी छैनौं भन्ने होइन । तिनीहरूको आवाज । हामी बन्न सक्छौं वा हामी तिनीहरूलाई सम्मान गर्न सक्दैनौं ।’

‘हामीसँग जे छ त्यो उहाँहरूकै कारण हो । हामीले लड्नु पर्छ, हामीले राम्रो खेल्नुपर्छ ताकि हामीले गोल गर्न सकौं र हाम्रा साहसी इरानी नागरिकहरूलाई उपहारको रूपमा राम्रो नतिजा दिन सकौं,’ उनले भने । इरानका टोली प्रबन्धक कार्लोस क्विरोजले भने कि उनका खेलाडीहरू देशमा महिला अधिकारका लागि विरोध गर्न स्वतन्त्र छन् जबसम्म यो विश्वकप नियम र खेलको भावनाको विरुद्धमा हुँदैन ।

‘यो फुटबल खेल भन्दा बढी थियो’

दोहाबाट बीबीसीकी शाइमा खलिल भन्छिन् कि इरानी खेलाडीहरूको यो व्यवहार प्रतिकात्मक भए पनि यसलाई बेवास्ता गर्न सकिँदैन । दर्शक ग्यालरीबाट नाराको आवाज आइरहेको बेलामा मैले एकजना दर्शकसँग कुरा गरेँ, जसको आँखामा आँसु थियो र घाँटीमा शब्दहरू बारम्बार रोकिइरहेका थिए । ‘मेरो जनताको लागि … तिनीहरूले मेरा मानिसहरूलाई मारिरहेका छन्,’ उनले रोकिदैं रोकिदैं अवरुद्ध स्वरमा भने ।

इरानी दर्शकहरूले जतिबेला मौका पाउँथे, उनीहरू ठूलो स्वरमा आफ्नो टोलीको जयजयकार गर्न लाग्थे । उनी प्रायः ड्रमको तालमा ’इरान–इरान’ गाएको सुनिन्थ्यो । धेरैको अनुहारमा इरानको झण्डा थियो भने कतिपयको अनुहारमा आफ्नो देशको नक्सा कोरिएको थियो ।

धेरै महिला दर्शकहरूले आफ्नो टाउकोलाई इरानी झण्डाले छोपेका थिए र उनीहरूको टोली विपक्षी टोलीको गोलपोस्ट नजिक पुग्दा चिच्याउँथे । पक्कै पनि, यो फुटबल खेलको लागि एक शानदार दृश्य थियो, तर यो सायद त्यो भन्दा धेरै थियो ।

म स्टेडियममा दर्शकहरूमा प्रवेश गर्दा, अर्को इरानी फ्यानले मेरो कानमा कानमा भने, ‘कृपया हाम्रो कथा सुनाउनुहोस् । कृपया तस्विरहरू नलिनुहोस् । म एक दिन मेरो देश फर्कन चाहन्छु र कुनै समस्यामा पर्न चाहन्न ।’
कस्ता आशंकाहरू छन् ?

इरानमा फुटबल धेरै लोकप्रिय छ र यसको वरिपरि धेरै राजनीति छ । फुटबल खेलाडीहरूले आफूलाई ’असहज’ स्थितिमा फेला पारेका थिए । एकातिर आन्दोलनकारीहरू उनीहरूसँग बिन्ती गरिरहेका थिए, उनको लोकप्रियता र कतारमा भएको फिफा विश्वकपजस्तो लोकप्रिय प्लेटफर्मलाई आफ्नो आवाज विश्वमा पु¥याउनका लागि अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा इस्लामिक गणतन्त्रको प्रतिनिधित्व गर्न सरकारबाट दबाब आएको थियो ।

तर इरानमा शासनको विरुद्ध बोल्नु निकै खतरनाक हुनसक्छ र यसका कारण विरोध गर्ने व्यक्ति मात्रै होइन उनको परिवार पनि जेलमा जान सक्छ भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन ।

महिलाको समर्थनमा इन्स्टाग्राममा पोस्ट साझा गर्ने इरानी फुटबलर सरदार अजमोनले पछि आफू र एक टोलीका साथीलाई इरान फुटबल महासंघले सार्वजनिक रूपमा उभिन प्रतिबन्ध लगाएको दाबी गरे ।

इरान फुटबल संघको सरकार र अत्यन्त शक्तिशाली रिभोलुसनरी गार्डसँग नजिकको सम्बन्ध रहेको बताइएको छ । अजमोन चाँडै माफी माग्न बाध्य भए र एक बिन्दुमा यस्तो देखा प¥यो कि आजमोनलाई राष्ट्रिय टोलीबाट बाहिर निकाल्न सकिन्छ, तर प्रशिक्षक कार्लोसले उनलाई कतार लैजान आग्रह गरे ।

अब के हुन्छ ?

मैदानमा राष्ट्रिय गानमा मौन बसेर इरानका खेलाडीले स्वदेश तथा विदेशमा निकै चर्चा सृजना गरे पनि इङ्ल्यान्डसँग ६–२ ले पराजित भएपछि टोलीमाथि निकै दबाब पर्नेछ ।

समूह चरणमा इरानका थप दुई खेल बाँकी छन् र दुई पटक इरानको राष्ट्रिय गान बजाइनेछ । इरानका हरेक खेलाडीलाई थाहा छ कि यदि उनी राष्ट्रिय गानमा मौन रह्यो भने उसले कति मूल्य चुकाउनु पर्छ ।

ज्ञात रहोस्… इङ्ल्यान्डका कप्तान ह्यारी केनले एलजीबीटी समुदायसँग ऐक्यबद्धता देखाउन ‘वन लभ’ आर्मब्यान्ड नलगाउने बताएका थिए ।

तर फुटबलको विश्व निकाय फिफाको धम्कीपछि इङ्ल्यान्डका कप्तान ह्यारी केनले आफूले ‘वन लभ’ आर्मब्यान्ड लाउने बताएका छन् । ह्यारी केन मात्र नभई वेल्स, नेदरल्यान्ड्स, बेल्जियम, स्वीट्जरल्याण्ड, जर्मनी र डेनमार्कका कप्तान पनि फिफाको दबाबमा झुकेका छन् ।

कस्तो छ इरान–कतार सम्बन्ध ?

कतार र इरानबीचको सम्बन्ध निकै घनिष्ट छ । कतारसँग सिमाना जोड्ने एकमात्र देश साउदी अरेबिया र संयुक्त अरब इमिरेट्सले सन् २०१७ मा कतारमाथि आर्थिक नाकाबन्दी लगाएपछि उनीहरूका १३ मागमध्ये एउटा थियो ।

कतारले इरानसँग सबै कूटनीतिक सम्बन्ध तोड्नु पर्छ र इरानमा रहेको आफ्नो दूतावास पनि बन्द गर्नुपर्छ । तर कतारले यो माग अस्वीकार ग¥यो र बदलामा इरानले मित्रतामा विमानबाट दोहामा खाद्य सामग्री ढुवानी गरेको थियो ।

साउदी अरेबिया र इरानबीचको दुश्मनी कसैबाट लुकेको छैन । सायद यही कारण हो कि कतार र इरानको निकटता साउदी अरेबियालाई पचेको छैन ।
सन् २०२१ मा साउदी अरेबिया र उसका सहयोगी राष्ट्रहरूले कतारसँगको कूटनीतिक सम्बन्ध पुनस््र्थापित गरेका थिए । (बिबिसी हिन्दीबाट)