इलाम । प्रतिनिधिसभा सदस्य चयन गर्न आउँदो वैशाख १५ गते हुने इलाम–२ को उपनिर्वाचनका लागि राजनीतिक दल र स्वतन्त्र उम्मेद्वारहरूले चुनावी गतिविधि बाक्लो बनाएका छन् । विभिन्न समूह बनाएर घरदैलो, कोणसभा र चुनावी सभाहरू दैनिकजसो गरिरहेका छन् । इलाम–२ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्यमा निर्वाचित नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) का उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङको निधन भएपछि हुन लागेको उपनिर्वाचनमा एमाले र नेपाली कांग्रेसबीच नै मुख्य प्रतिष्पर्धा हुने देखिएको छ ।
सत्ता गठनबन्धमा मुख्य दल नेकपा (माओवादी केन्द्र) सहित नेत्रविक्रम चन्द (विप्लव) नेतृत्वको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र नेपाल परिवार दलको समेत समर्थन पाएको एमाले उम्मेद्वार सुहाङ नेम्बाङ र कांग्रेसका उम्मेद्वार डम्बरबहादुर खड्काले एकअर्कालाई मुख्य प्रतिष्पर्धी ठानेका छन् । अघिल्लो प्रतिनिधिसभा सदस्य निर्वाचनमा समेत एमाले र कांग्रेका उम्मेद्वारबीच नै मुख्य प्रतिष्पर्धा भएको थियो ।
एमालेका सुवासचन्द्र नेम्बाङ एक्लैले ३० हजार २० मत पाएर चुनाव जितेका थिए । उता तत्कालीन माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीको समर्थनमा कांग्रेसका डम्बरबहादुर खड्काले २९ हजार ९०६ मत पाएर उपविजेता बनेका थिए । समानुपातिकतर्फ एमालेले २६ हजार ५६२, कांग्रेसले २२ हजार ३३३, माओवादी केन्द्रले ५ हजार १५३ र राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) ले ४ हजार ६६८ मत पाएका थिए भने अन्य दलले १ हजार ७०० मत कटाएनन् ।
अघिल्लो निर्वाचनमा पार्टीले पाएको मतपरिणामाई विश्लेषण गर्ने हो भने एमालेका लागि उपनिर्वाचन जित्न केही सहज देखिन्छ । तर, पछिल्लो समय उदाएका नयाँ पार्टी, पहिचानको आन्दोलन तथा पहिचानवादीको साझा उम्मेद्वारका कारण एमालेलाई पनि त्यति सहज भने छैन । तथापि, मुख्य प्रतिष्पर्धा भने एमाले र कांग्रेसबीच नै हुने देखिन्छ ।
एमालेले अघिल्लो निर्वाचनमा प्राप्त मतलाई संरक्षण गरे मात्र पनि सजिलै जित निकाल्न सकिने दावी गर्दै आएको छ । त्यसमा पनि गरी माओवादी, नेकपा र परिवार दलको समर्थन पाएपछि जित पक्का भएको एमालेको दावी छ । ‘हामीले आफ्नो मत संरक्षणलाई पहिलो प्राथमिकता दिएर चुनावी अभियानमा लागिरहेका छौँ, त्यति मात्र गर्न सके पनि सजिलै जित्न सकिन्छ’, एमाले उपसचिव रविन्द्र सुवेदीले भने, ‘पार्टीको मतमा माओवादी, नेकपा र परिवार दलको थपिएको छ, हामीले करिब तीन हजार मतान्तरमा चुनाव जित्ने पक्कापक्की छ ।’ उनले जनताले युवा उम्मेद्वार चाहेकाले एमालेले युवा नै उम्मेद्वार बनाएकाले समेत सुहाङको जित निश्चित भएको दावी गरे ।
यो निर्वाचन सबैभन्दा बढी एमालेका लागि अर्थपूर्ण हुनेछ । एमाले उम्मेद्वारले जितेमा पार्टी, कम्युनिस्ट विचार तथा नेम्बाङ परिवाको वर्चस्व र विरासत कायमै छ भन्ने अर्थ लाग्नेछ । पराजित भएमा पार्टी निरन्तर कमजोर हुँदै गएको, स्वयं एमाले समर्थक मतदाताले सुहाङ नेम्बाङको उम्मेद्वारी मन नपराएको, त्यसलाई वंशवाद ठानेको अर्थ लाग्नेछ । एमाले हारेमा त्यसको एउटा कारण पार्टीभित्रकै असन्तुष्टि र अन्तर्घात हुन सक्दछ । यसले पार्टीको पहिचान विरोधी छवि पुष्टि भएको अर्थसमेत निकाल्न मिल्नेछ ।
एमालेको चुनावी अभियान पार्टी स्थायी कमिटी सदस्य एवं इलाम इन्चार्ज शिवमाय तुम्बाहाम्फेको कमान्डमा चलिरहेको छ । एमाले उम्मेद्वार सुहाङलाई जिताउन माओवादी केन्द्र र नेकपाका नेताहरूसमेत चुनावी अभियान खटिएका छन् ।
उता कांग्रेसले पनि यो जित्ने रणनीतिका साथ अभियान तीव्र बनाएको छ । अघिल्लो निर्वाचनमा प्राप्त मत कटाउने गरी अघि बढेको दावी गरेका छन् । कांग्रेसभित्रको आन्तरिक समस्या समाधान भइसकेकाले कांग्रेसको जित पक्का भएको कांग्रेस सचिव निरोज खड्गीले बताए । एमालेसँग ११४ मतले हारेको कांग्रेसले उक्त हारको बदला लिन खोजेको छ ।
‘विगतमा हामीभित्र विभिन्न अन्तरद्वन्द्व र समस्या थियो, जसका कारण निर्वाचनमा पराजित हुनुपरेको तीतो यथार्थ थियो, अहिले कांग्रेसमा कुनै समस्या छैन, कांग्रेस एक भएर निर्वाचनमा होमिएको छ’, खड्गीले भने, ‘सुवास नेम्बाङजस्ता ‘हेभीवेट’ उम्मेद्वारसँगसमेत झिनो अन्तरले पराजित कांग्रेस यसपटकको निर्वाचनमा सानदार विजयी हुनेछ ।’ खड्गीले अहिलेका उम्मेद्वारमध्ये हेभीवेट उम्मेद्वार कांग्रेसका खड्का नै भएकाले पनि जित निश्चित भएको दावी गरे । स्थानीय जनताको सुखदुःखमा भिजेका उम्मेद्वार भएका कारण अन्य पार्टीले समेत खड्कालाई नै मत दिने खड्गीको दावी छ ।
कांग्रेसका लागिचाहिँ यो निर्वाचन खासै अर्थपूर्ण रहँदैन । किनकि विगत तीन दशकयता पाँच निर्वाचनमा कांग्रेसले एकपटक पनि जितेको छैन । कांग्रेस हा¥यो भने पुरानै हारको पुनरावृत्ति मात्र हुनेछ, कुनै नयाँ कुरा हुने छैन । तर, कांग्रेसले जित्यो भने थप उपलब्धि हुनेछ ।
कांग्रेसको चुनावी अभियानका कमान्डर महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा छन् । शर्मासहित अर्का महामन्त्री गगन थापा, नेता शेखर कोइराला, सहमहामन्त्री भिष्मराज आङदेम्बे, केन्द्रीय सदस्य डिला संग्रौलालगायत कांग्रेसको चुनावी अभियानमा छन् । यो निर्वाचनममा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका मिलन लिम्बू र पहिचानवादी ४१ घटकका साझा स्वतन्त्र उम्मेद्वार डकेन्द्रिसंह थेगिमले प्रमुख दलका एमाले र कांग्रेसको मत तानेर चुनाव जित्ने रणनीतिमा छन् । उनीहरूको सांगठानिक जनआधार नभए पनि एमाले र कांग्रेसको मत तानेर नै चुनाव जित्ने दावी गर्दै आएका छन् ।
रास्वपाले मुख्य दलको भोट आफूतिर तान्न सभापति एवं उपप्रधान तथा गृहमन्त्री रवि लामिछाने, श्रम रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षामन्त्री डिबी अर्याल, युवा तथा खेलकुद मन्त्री विराजभक्त श्रेष्ठसहित अन्य सांसदहरू डा. तोसिमा कार्की, अशोक चौधरी, निशा डाँगीलगायत नेताहरू चुनावी अभियानमा मतदाताको घरदैलोमा छन् । यसअघि शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री सुमना श्रेष्ठसमेत दुई दिन घरदैलो गरेर फर्किइन् ।
रास्वपाले ठ्याक्कै कति मत ल्याउने भनेर अहिले नै भन्न नसक्ने भए पनि नतिजा आफ्नो पक्षमा आउने दावी गर्दै आएको छ । रास्वपाका उम्मेद्वार मिलन लिम्बूले इलामेली मतदाता घण्टीमा भोट दिन आतुर रहेको भएको बताए । ‘हामीले निर्वाचन क्षेत्रका सबै टोलमा पुगेका छौँ, अहिले यति नै मत आउँछ भनेर भन्ने अवस्थाचाँही छैन, तैपनि एमाले, कांग्रेस, माओवादीबाटसमेत हामीलाई मत आउने विश्वास छ ।’
रास्वपाले जितेमा ‘नयाँ–पुरानो’ विभाजनको भाष्यले काम गरेको मान्नुपर्नेछ । पुराना दलको वर्चस्व रहेको क्षेत्रमा नयाँ दलको उदय भएको मानिनेछ । त्यति मात्र होइन, पुरा दललाई आगामी दिनमा समेत चुनौती थपिनेछ । हा¥यो भने पनि खासै अर्थ रहने छैन, किनकि पहाडी क्षेत्रमा रास्वपाको संगठन शून्यजस्तै छ ।
उता पहिचानवादी ४१ घटकको समर्थन पाएको प्रदेश–१ पुनः नामांकन संयुक्त संघर्ष समितिका तर्फबाट साझा स्वतन्त्र उम्मेद्वार डकेन्द्रसिं लिम्बू (थेगिम) ले पनि चुनावी अभियान तीव्र बनाएका छन् । ‘मुढा’ चुनाव चिन्ह पाएका थेगिमले आफ्नो प्रमुख मुद्दा नै संघीयता, पहिचान, समान अधिकार, शान्ति र दिगो विकास रहेकाले एमाले, कांग्रेस माओवादीका पहिचानवादीको मत तानेर चुनाव जित्ने रणनीतिका साथ अघि बढेका छन् ।
‘हाम्रो मुख्य मुद्दा नै संघीयता, पहिचान, समान अधिकार, शान्ति र दिगो विकास हो । एमाले, कांग्रेस र माओवादीभित्रका पहिचानवादीले समेत हामीलाई मत दिनुहुन्छ । त्यसैले हामी चुनाव जित्नेछौँ’, घटकमध्येका एक किरात याक्थुङ चुम्लुङका केन्द्रीय अध्यक्ष प्रेम येक्तेनलले भने, ‘माहोल हाम्रो पक्षमा बढेर गएको छ, यसपटक इलामले हामीलाई जिताएर नयाँ इतिहास रच्नेछ ।’
यो उपनिर्वाचन पहिचानवादीका लागिसमेत प्रतिष्ठाको विषय बन्नेछ । थेगिमले जितेमा पूर्वमा चलिरहेको पहिचानको आन्दोलन अनुमोदित हुनेछ । कोसी प्रदेश पुनः नामांकनको मुद्दा अझ बलियो हुनेछ । थेगिम पराजित भए वा सम्मानजनक मत हासिल गर्न नसकेमा पहिचान र कोशी प्रदेश पुनः नामाकंनको मुद्दा कमजोर हुनेछ । थेगिमलाई सघाउन धरान उपमहानगरपालिकाका प्रमुख हर्क साङपाङसहित अधिवक्ता स्वागत नेपाल, लेखक युग पाठकसहित घटका दल र संघसंस्थाका नेताहरू चुनावी घरदैलोमा छन् ।
सो क्षेत्रमा १२ राजनीतिक दल र ७ स्वतन्त्र गरी १९ जना उम्मेद्वार चुनावी प्रतिष्पर्धामा छन् । नेकपा एकीकृत समाजवादीका जितबहादुर राई, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका लक्ष्मी गुरुङ, जनमत पार्टीका प्रेमकुमार थाम्सुहाङ, नेपाल मजदुर किसान पार्टिका श्यामबहादुर दर्जी, मंगोल नेसनल अर्गनाइजेसनका मनीबहादुर लिम्बू, नेसनल रिपब्लिक नेपालका धनराज राना मगर, राष्ट्रिय मुक्ति आन्दोलन नेपालका जयन्त्रविक्रम शाह, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका गणेशबहादुर चौहान, नेपाली जनता दलका रेशमबहादुर सुनार नेपालीसमेत चुनावी प्रचारमा छन् । त्यस्तै स्वतन्त्र उम्मेद्वार डाकप्रसाद गौतम, मनोज निरौला, अर्जुनकुमार शाही, दीपेश बोहोरा, योगेन्द्र गुरुङ र राज बस्याल र उनीहरूको टोली अहिले मत माग्दै गाउँगाउँमा पुगिरहेका छन् ।
इलाम–२ मा चुलाचुली गाउँपालिकाका सबै ६ वटा वडा, माङसेबुङ गाउँपालिकाका सबै ६ वटा वडा, फाकफोकथुम गाउँपालिकाका सबै ७ वटा वडा, देउमाई नगरपालिकाका सबै ९ वटा वडा, इलाम नगरपालिकाका ११ वटा वडा (१० बाहेक) र माई नगरपपालिकाका ३ वटा वडा (६, ७ र ८) वटा गरी ४२ वटा वडा पर्दछन् ।
जिल्ला निर्वाचन कार्यालय इलामका अनुसार उपनिर्वाचनमा इलाम–२ मा १ लाख १५ हजार ८ सय ८९ मतदाता छन् । जसमध्ये ५९ हजार १८ जना पुरुष मतदाता, ५६ हजार ८ सय ६९ महिला मतदाता र तेस्रो लिंगी मतदाता रहेका छन् । उपनिर्वाचनका लागि ७९ मतदानस्थालमा १ सय ४९ मतदान केन्द्र तोकिएका छन् ।
इलाम
प्रतिक्रिया