खतना : महिलाविरुद्धको एक अमानवीय धार्मीक प्रचलन

एजेन्सी । ८ वर्षीया अफ्रिनकी आमाले उनलाई पुतली ल्याउने बहानामा अज्ञात ठाउँमा लगेकी थिइन् । जहाँ केही मानिस पहिले देखि नै उपस्थित थिए। अफरीनले केही बुझ्नुअघि नै ती मानिसहरूले उनको हात खुट्टा बलियोसँग समाते । एक महिलाले उनको योनीमा ब्लेड चलाएर अफरिनको खतना गरिन् । अफरीन पीडाले चिच्याउन थाल्छिन् । औषधि र ड्रेसिङ गर्दा पनि उनको रगत बग्ने क्रम रोकिदैन । उनकी आमालाई आफ्नी छोरी गुमाउने पो हो कि जस्तो लाग्न थाल्यो । भोलिपल्ट उनले छोरीलाई अर्को अस्पतालमा लगिन्। त्यहाँ शल्यचिकित्सकले बालिकाको योनीमा सिलाई गरे, त्यसपछि मात्रै रगत बग्न बन्द भयो ।

खतना गर्दा महिलाको योनिको एक भाग धारिलो ब्लेड वा चक्कुले काटिन्छ। खतना प्रायः १ वर्षदेखि १५ वर्षको उमेरमा गरिन्छ। यो प्रक्रियामा केटीहरूले धेरै दुःख पाउँछन्। यो प्रथा भारतको बोहरा मुस्लिम समुदायमा सामान्य छ। बोहरा समुदायमा हुने खतनाको प्रचलन अन्त्य गर्न ‘वी स्पिक आउट’ नामक संस्था सञ्चालक मासुमा रनालवी महिलाको यौन इच्छालाई नियन्त्रण गर्न र शुद्ध राख्नका लागि खतना गरिएको बताउँछिन् ।

वास्तवमा, बोहरा मुस्लिम यमनबाट भारत आएका थिए । उनीहरूमा महिलाको खतना गर्ने चलन थियो । यो प्रथा बोहरा मुस्लिमसँगै भारतमा पनि आएको थियो । आज विश्वका ८० प्रतिशत बोहरा मुस्लिमहरू भारतमा बसोबास गर्छन् र खतनाको अभ्यास गर्छन् । २०१८ को एक रिपोर्ट अनुसार, भारतमा दाउदी बोहरा समुदायका लगभग ७५ प्रतिशत केटीहरू जो ७ वर्ष वा माथिका छन् खतना गरिएको छ ।

धारिलो ब्लेडले एउटै काटमा खतना गरिन्छ


गुजरातको लारा अस्पतालका स्त्री रोग विशेषज्ञ डा शुजात वलीका अनुसार सामान्यतया घरकी हजुरआमा वा आमाले छोरीलाई डुलाउने वहानामा घरबाट बाहिर निकाल्ने गर्छन् । एउटा कोठामा पहिले नै दुईजना मानिस उपस्थित हुछन्। उनीहरुले बच्चाको दुवै खुट्टा समात्छन् । त्यसपछि क्लिटोरिस हुडलाई विशेष धारिलो चक्कु, रेजर ब्लेड वा कैंचीले एउटै कटमा छुट्याइन्छ।

पुरातन समयमा, रगत रोक्न चिसो खरानी लगाइन्थ्यो । आजकल एन्टिबायोटिक पाउडर वा लोशन र कपास प्रयोग गरिन्छ । रक्तस्राव बन्द भएको करिब ४० मिनेटपछि बच्चालाई घर पठाइन्छ । उनलाई तीन–चार दिनसम्म खेल्न र हाम फाल्न निषेध गरिएको हुन्छ । कहिलेकाहीँ केटीको दुवै खुट्टा एक हप्तासम्म बाँधेर पनि राखिन्छ ।

खतना चार तरिकाले गरिन्छ

महिलाको खतनालाई अङ्ग्रेजीमा फिमेल जेनिटल म्युटिलेसन अर्थात् एफजीएम भनिन्छ। यसमा सबै प्रक्रियाहरू समावेश छन् जसमा महिलाहरूको बाह्य जननांगलाई कुनै चिकित्सा आवश्यकता बिना आंशिक वा पूर्ण रूपमा हटाइन्छ । डब्ल्यूएचओका अनुसार यो ४ प्रकारको हुन्छ । भारतको बोहरा समुदायमा टाइप–१ खतना गर्ने चलन छ ।

ब्ल्याकको मेडिकल डिक्सनरीका अनुसार भगशेर योनिको शीर्षमा अवस्थित एक आवश्यक र संवेदनशील भाग हो । यस भागमा ८ हजार भन्दा बढी स्नायुहरू जममा भएका हुन्छन् । क्लिटोरल हुडले यसलाई सुरक्षित गर्दछ ।
टाइप–१ र टाइप–२ खतनामा क्लिटोरिस हुड काटिन्छ । जसका कारण हजारौं स्नायु खतरामा पर्ने गरेका छन् ।
खतना पुरुषहरूको लागि राम्रो तर महिलाहरूको खतरा
मुस्लिम र यहूदी समुदायमा जन्मेका केटाहरूको खतना गरिन्छ । यसमा उनीहरुको लिंगको अगाडिको छाला अर्थात् माथिल्लो भागको छाला काटेर अलग गरिन्छ । हेल्थलाइन वेबसाइटको एक लेखका अनुसार यस समयमा बालबालिकालाई पीडा हुन्छ, तर उनीहरु ७ देखि १० दिनभित्र पूर्णरुपमा निको हुन्छन् ।

केटाहरूमा खतना गर्दा पनि धेरै फाइदाहरू छन्। खतनाले उनीहरूको सरसफाइमा सुधार गर्छ । यौनजन्य रोग, लिंगको क्यान्सर, पाठेघरको मुखको क्यान्सर र पिसाब नलीको संक्रमणको जोखिम कम हुन्छ । यस बाहेक केटाहरूलाई ब्यालेनाइटिस, ब्यालेनोपोस्टाइटिस, प्याराफिमोसिस र फिमोसिस जस्ता गोप्य भागसँग सम्बन्धित रोगहरूको उपचार गर्न पनि खतना गरिन्छ ।

यसको विपरित, महिला खतनाको कुनै चिकित्सा लाभ छैन, केवल हानि मात्रै । डब्लुएचओका अनुसार खतना गरेलगत्तै महिलाहरूले कडा दुखाइ, रगत बग्ने, सुन्निने, ज्वरो आउने, संक्रमण, निको नहुने घाउ र झटका जस्ता समस्याहरू सामना गर्नुपर्ने हुन्छ।

यो प्रथा बन्द गर्न भारतको सर्वोच्च अदालतमा निवेदन परेको थियो । जसमा भनिएको थियो कि खतना पछि धेरै महिलाहरु आफ्नो जीवनभर सेक्सको मजा लिन सक्दैनन् । सेक्स सम्बन्ध बनाउँदा पीडा सहनु पर्छ । वास्तवमा महिलाले पाउने यौन आनन्दमा क्लिटोरिसको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ । यौनसम्पर्क गर्दा भगशेष ठूलो र कडा हुँदै जान्छ । खतना गर्दा भगशेषमा क्षति पुगेमा महिलाको यौन जीवनमा असर पर्छ । यौनसम्पर्क गर्दा महिलालाई सन्तुष्टि नहुन सक्छ ।

‘द क्लिटोरल हूड ए कन्टेस्टेड साइट’ शीर्षकको २०१८ को अध्ययनमा, सर्वेक्षण गरिएका ३३ प्रतिशत महिलाहरूले खतनाले उनीहरूको यौन जीवनमा असर गरेको बताए । यी महिलाहरूले आफूलाई यौन चाहना नभएको, यौन आनन्द नहुने गरेको र भग्नावशेष क्षेत्रमा अतिसंवेदनशीलता नभएको बताए ।

खतनाको समयमा काटिएको ठाउँमा छोएमा जलन हुन्छ। यो जलन संवेदना सेक्स को समयमा धेरै बढ्छ । यो क्लिटोरिस हुड भएको ठाउँमा हुन्छ ।

मलाई लाग्छ, सेक्स चाँडै समाप्त होस् ।

– मुनिरा, ३९ वर्ष ।

म मेरो श्रीमानलाई खुशी दिन सक्दिन। केही समयपछि मैले श्रीमान्लाई दुःखका साथ भनें कि यदि उहाँ चाहनुहुन्छ भने उहाँ बाहिर गएर यो सबै गर्न सक्नुहुन्छ, किनकि म उहाँको इच्छा पूरा गर्न सक्दिनँ ।

– रशिदा, ५० वर्ष ।

मेरो छोराले बोहरी समुदायकी केटीसँग बिहे गर्न नचाहेको बतायो । मैले किन भनेर सोध्दा, उनले हिचकिचाउदै जवाफ दियो कि अधिकांश बोहरी केटीहरूको खतना गरिएको छ र ओछ्यानमा राम्रो गर्दैनन् ।
– जोहरा, ५२ वर्ष ।
कसरी सुरु भयो खतनाको चलन ?
महिला खतना अन्त्यका लागि अभियान चलाउँदै आएको ‘सहियो’ गैरसरकारी संस्थाको लेखमा महिला खतनाको उत्पत्तिबारे धेरै सिद्धान्तहरू दिइएका छन् । एक सिद्धान्त अनुसार, खतना इस्लाम र ईसाई धर्म को शुरुवात भन्दा पहिले देखि अभ्यास गरिएको थियो । यो कुनै समुदाय, धर्म वा जातमा सीमित थिएन । ऐतिहासिक ग्रीक कागजातहरूले १५३ ईसा पूर्वमा महिलाको खतना सुरु भएको बताउँछ ।

धेरै विद्वानहरूले खतनाको उत्पत्ति मिश्रमा भएको विश्वास गर्छन्। बिस्तारै, यो अरबी व्यापारीहरू मार्फत लाल सागरको तटहरूमा फैलियो । फारोनिक युगमा इजिप्टवासीहरू उभयलिंगी देवताहरूमा विश्वास गर्थे । तिनीहरू विश्वास गर्थे कि महिलाको क्लिटोरिस पुरुषको प्रतीक हो र पुरुषको छाला महिलाको प्रतीक हो । त्यसैले उनीहरुले महिलाहरुको खतना गराउने र उनीहरुबाट पुरुषको चिन्ह हटाइदिने गर्थे । त्यसबेला विवाह गर्न र पारिवारिक सम्पत्ति प्राप्त गर्न खतना अनिवार्य थियो ।
१३ औं शताब्दीमा दक्षिण–पूर्वी एशियाली देशहरूमा महिला खतना सुरु भएको पनि विश्वास गरिन्छ । हालसालै इन्डोनेसिया र मलेसियामा सुन्नी इस्लाममा विश्वास गर्ने मानिसहरूले यसलाई इस्लामिक अभ्यास मान्छन् । हालको यमन र ओमान मिलेर अरबी प्रायद्वीपको पूर्वी भागबाट प्रभावित भएर उनीहरूले खतना अपनाए ।

सन् २०३० सम्ममा खतना अन्त्य गर्ने लक्ष्य

संयुक्त राष्ट्र संघले डिसेम्बर २०१२ मा एक प्रस्ताव पारित गर्यो र २०३० सम्म यो अभ्यास पूर्ण रूपमा समाप्त गर्ने लक्ष्य राख्यो। इजिप्ट, जहाँबाट यो उत्पत्ति भएको मानिन्छ, पनि २००८ मा खतनामाथि प्रतिबन्ध लगाएको थियो । यद्यपि, खतनाको धेरै घटनाहरू अझै पनि त्यहाँ हुन्छन् । यसबाहेक अष्ट्रेलिया, क्यानडा, बेल्जियम, स्वीडेन, डेनमार्क, बेलायत, अमेरिका र स्पेनलगायत धेरै देशले महिला खतनालाई अपराध घोषणा गरेका छन् ।
८ वर्षीया अफ्रिनको कथा एउटा उदाहरण मात्र हो । विश्वका ९२ देशका २० करोडभन्दा बढी महिलाले यो पीडादायी अभ्यासबाट गुज्रनु परेको छ र यो संख्या निरन्तर बढिरहेको छ ।

प्रतिक्रिया