पुरानो पेसालाई संरक्षण गर्दै तामा उद्योग

तामाको भाँडा बनाउने पुरानो पेसा जोगाउन पाल्पा, रामपुर नगरपालिका–५ बस्ने दुर्गाप्रसाद पोखरेलले तामा उद्योग सञ्चालन गरेका छन् । समाजबाटै लोपोन्मुख भइसकेको पुरानो तामाको भाँडा बनाउने पेसा गाउँघरमा खासै भेटिँदैनन् । पोखरेलको उद्योगमा अहिले हातले कुँदेका कलात्मक तामाका भाँडा बनाउने गरिन्छ ।

उनको उद्योगमा तामाका भाँडा बनाउने र खरिद गर्ने ग्राहकको आकर्षण बढ्दै गएको छ । अहिले नयाँ नमुनाका तामाका गाग्री, ताउलो, आमखोरा, माना, पाथीलगायत सामान ग्राहकले बढी मन पराउने गरेको उनले बताए ।

‘तामाका भाँडा बनाउने उद्योग सबै बन्द अवस्थामा छन्, त्यसलाई पुनः संरक्षण गर्न र तामाका भाँडा घर घरमा चलनचल्तीमा ल्याउनका लागि उक्त उद्योग सञ्चालन गरेको हुँ,’ पोखरेलले भने ।

पोखरेलले एक वर्षअघि ३० लाख रुपैयाँको लागतमा सञ्चालन गरेको उक्त उद्योगबाट तीन जनालाई रोजगारीसमेत मिलेको छ । यहाँ उत्पादन भएका तामाका गाग्री, ताउलो, अमखोरालगायत सामान प्रतिकिलो १ हजार ३ सय रुपैयाँदेखि १ हजार ६ सयका दरमा धमाधम बिक्री भइरहेको छ । ग्राहकको मागअनुसार हातले कुदेर नयाँ नमुनाका विभिन्न तामाका भाँडा बनाउने गरेको कालीगढ प्रेम सुनारले जानकारी दिए ।

‘ग्राहकले जस्तो बनाउन अर्डर दियो त्यस्तै खालका हातले मात्र कुँदेका तामाका गाग्री, ताउलोलगायत सामान बनाउने गरेको छु, धेरैले मन पराउने गरेका छन्,’ सुनारले भने ।

उनले बाबुबाजेको पालादेखि तामाको भाँडा बनाउने सीप सिकेका थिए । गाउँघरमा तामाका भाँडा बनाउने उद्योग नै विस्थापित हँुदा यो पेसा पनि मासिँदै गएकामा उनले चिन्ता व्यक्त गरे । ‘हातमा सीप छ तर गाउँमा भएका तामाका उद्योग सबै बन्द भए, बीचमा केही समस्या प¥यो, तर अहिले भने यहाँ उद्योग सञ्चालन भएपछि काम गर्ने अवसर मिलेको छ,’ सुनारले भने । हातले नै कुदेर बनाएको सामान भएकाले ग्राहकले गाउँघरमा पुराना भाँडासँग साटेर नयाँ नमुनाका तामाका भाँडा लैजाने गर्छन् ।

टाढाटाढाबाट ग्राहक पुराना भाँडा बोकेर उद्योगमा आउने गर्छन् । पछिल्लो समय घर घरमा तामाका भाँडा सजाएर राख्ने चलन पनि बढ्दै गएको छ । जिल्लामा विभिन्न आधुनिक प्रविधि भित्रिएसँगै पुराना प्रविधि लोप हुँदै गएका हुन् । गाउँघरमा हातले कुँदेर बनाइएका तामाका भाँडा नयाँ प्रविधिको प्रयोगले हराउँदै गएका हुन् ।

यी सामानको सट्टामा अहिले बजारमा आधुनिक उपकरणबाट उत्पादित सामान भित्रन थालेका छन् । तामाका भाँडाको सट्टामा स्टिल र प्लास्टिकका भाँडाको प्रयोगले गर्दा तामाका भाँडा बनाउने उद्योग विस्थापित हुन पुगेका छन् । आधुनिक उपकरणद्वारा निर्मित सामग्री बजारमा आउन थालेपछि प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्नु र तामाका सामग्रीको उपयोग कम हुँदै जानुजस्ता कारणले यस्ता सामग्री विस्थापित हुन पुगेको हुन् ।

घरेलु उद्योगभित्र पर्ने भए पनि यस्ता उद्योगलाई निरन्तरता दिन कहीँकतैबाट पहल भएन् । पाल्पा जिल्लालाई तामाका भाँडाका लागि प्रख्यात बनाउन सकिने अवसर पनि थियो त्यो अवसरलाई कुनै निकायले जोगाउन नसक्दा यतिखेर हराउन पुगेको पुराना उद्यमीको भनाइ थियो । उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष मोहनप्रसाद श्रेष्ठ यस्ता उद्योग संरक्षण र विकासका लागि आफूले प्राथमिकता दिने बताए ।

झडेवाको बगाले, हुमिन, रुप्से, बन्दीपोखरा, बौघापोखराथोक, अर्गली, ख्याहा र ताहुँजस्ता २० भन्दा बढी साविकका गाविसमा सञ्चालित उद्योगमा झण्डै १ हजारलाई रोजगारी मिलेको स्थानीयवासीले बताए । अहिले व्यवसाय नै हराउँदै गएपछि गाउँमा विदेश जाने युवाको संख्या बढ्दो छ ।