अनाहकमा ज्यान गुमाउँदै कर्मचारी

काठमाडौं, १४ कात्तिक । नेपाल विद्युत् प्राधिकरण ललितपुर वितरण केन्द्रका सहायक रामकृष्ण महर्जनको गत फागुन २५ गते ११ केभी प्रसारण लाइन मर्मतका क्रममा करेन्ट लागेर निधन भयो । जबकि प्राधिकरणको नियमबमोजिम सहायकस्तरका कर्मचारीले प्रसारण लाइन मर्मत गर्न पाउँदैनन् ।

महर्जनको काम भर्‍याङ बोक्ने सहयोगीको मात्र थियो । तर, उनलाई प्रसारण लाइन मर्मतकै काममा लगाइयो र फलस्वरुप दुर्घटना हुन पुग्यो । यसअघि प्राधिकरण कीर्तिपुर वितरण केन्द्रका सहायक राजकुमार श्रेष्ठको पनि गत फागुन ११ गते ११ केभीकै प्रसारण लाइन मर्मतका क्रममा निधन भएको थियो । स्याङ्जा वितरण केन्द्रका सवारीचालक मोतीलाल तिवारीको काम प्राधिकरणको गाडी चलाउने मात्र हो तर अघिल्लो वर्षको कात्तिकमा उनी ट्रान्सफर्मरको एमसिबी फेर्ने क्रममा दुर्घटनामा परे ।
यसैगरी, सिन्धुली वितरण केन्द्रका क्लर्क कुरुराज काफ्ले पोलमा बढी सर्भिस केबल कनेक्सन गर्ने क्रममा पोलबाट खसेर घाइते भए । उनको काम पोलमा चढ्ने होइन, पैसा उठाउने हो, तर उनलाई अर्कै काम गर्न लगाइयो ।
यसरी आºनो जिम्मेवारीभन्दा बाहिरको काम लगाइदा दुर्घटना भई घाइते र मृत्युसमेत भएका कैयौँ घटना छन् । प्राधिकरणले प्रकाशन गरेको तथ्यांकअनुसार पनि ०६८/६९ मा दुर्घटनामा परी मृत्यु भएका र घाइते भएका ३० जनामध्ये अधिकांशलाई उनीहरूको जिम्मेवारीभन्दा बाहिरको काम लगाइएको थियो । नियमबमोजिम सवारीचालक, सहायक, लेखा सहयोगीदेखि इलेक्ट्रिसियनसम्मले जोखिमपूर्ण कामका रूपमा लिइने प्रसारण लाइन, ट्रान्सफर्मरलगायत मर्मत तथा जोड्ने काम गर्न पाउँदैनन् । सामान्यतया प्राधिकरणको एक, दुई र तीन तहका कर्मचारीलाई प्रसारण लाइन, जम्पर छुटाउने, ट्रान्सफर्मर, लाइन, एलटी लाइनको मर्मतको काममा लगाउन पाइँदैन । त्यो काम चार तहभन्दा माथिले मात्र गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । एक, दुई र तीन तहका कर्मचारीले सहयोगीको भूमिका मात्र खेल्न सक्छन् । तर, सम्बन्धित प्राधिकरण केन्द्रका प्रमुख तथा जिम्मेवार व्यक्तिले उनीहरूलाई त्यस्ता काम गर्न पठाउँदा दुर्घटनाको पीडा खेप्नुपरेको छ ।
प्राधिकरणका एक अधिकारीले भने, ‘प्राधिकरणका जिम्मेवार व्यक्तिलाई यसबारे थाहा छ तर उनीहरूको बेवास्ता तथा सम्बन्धित केन्द्रका जिम्मेवार व्यक्तिको गैरजिम्मेवारी र लारबाहीका कारणले समस्या आएको छ ।’
प्राधिकरणका अनुसार एक तहदेखि नै प्राविधिक कर्मचारीलाई हेलमेट, पञ्जा, बेल्ट, बुट, चेस्टगार्डलगायत सामग्री सुरक्षाका लागि दिने गरिन्छ । तर, सुरक्षासम्बन्धी तालिम भने चार तहमाथिका कर्मचारीलाई मात्र दिने गरिएको छ । तीन तहसम्मका कर्मचारीले तालिम नपाए पनि प्राधिकरणका जिम्मेवार व्यक्तिले उनीहरूलाई फिल्डको काममा खटाउने गर्दा दुर्घटनाको जोखिम बढेको हो । प्राधिकरणका जिल्ला तथा विभिन्न केन्द्रका प्रमुख प्राय: चार तहदेखि सात तहसम्म हुने भएकाले प्राय: उनीहरू ट्रान्सफर्मर, प्रसारण लाइनको मर्मतजस्ता कममा जाँदैनन् । उनीहरूले सवारीचालक, सहायक, पियन, क्लर्कलगायतलाई जोखिमपूर्ण काममा लगाउने गरेका छन् ।
‘हाकिमले आदेश गरेपछि नमान्ने कुरा भएन, काम गर्नै पर्‍यो तर हामीले भन्दा पनि इन्जिनियरले गर्नुपर्ने काम हो,’ प्राधिकरण काभ्रे वितरण केन्द्रमा कार्यरत एक सहायकले भने । अहिले धेरै वितरण केन्द्रमा इन्जिनियर नै कार्यालय प्रमुख छन् ।
प्राधिकरणका प्रवक्ता शेरसिंह भाट ग्रिड कोर्ट बनाएरै प्राधिकरणले सुरक्षा व्यवस्था मिलाएको बताउँछन् । ‘पदविपरीत काम लगाउनुहुँदैन भन्ने हो, कोही कर्मचारी त आफूखुसीसमेत जाने गरेका छन्,’ उनले भने । पहिला सट डाउनजस्ता प्रक्रिया पूरा गरेर मात्र मर्मतका लागि अघि बढ्नुपर्ने व्यवस्था पनि गरिएको उनी बताउँछन् । प्राधिकरणका महाप्रबन्धक उपेन्द्रदेव भट्टले भने जनशक्ति अभावका कारण इलेक्ट्रिसियनलाई समेत मर्मतका काममा लगाउनुपरेको बताए । ‘सामान्यतया लगाइँदैन तर जनशक्ति नभएको ठाउँमा मर्मतका काममा लगाउनुपर्ने बाध्यता छ,’ उनले भने ।