नवाज शरीफ र इमरान खान कसरी एकअकाको भूमिकामा पुगे ?

एजेन्सी । पाकिस्तानको राजनीति यस्तो चरणबाट गुज्रिरहेको छ, जुन यसअघि कहिल्यै नभेटेको थियो । राजनीतिप्रति देशका जनतामा आक्रोश र निराशा छ तर आशाको किरणको कुरा पनि गर्छन् । २४ करोड जनसंख्या भएको पाकिस्तानमा लगातार तेस्रो पटक आम निर्वाचन हुँदैछ । सैनिक शासन र तानाशाहीको इतिहास हेर्दा यो देशको लागि ठूलो उपलब्धि हुन सक्छ । तर, फेब्रुअरी ८ को निर्वाचन कथित सैन्य हस्तक्षेपको छायाँमा भइरहेको छ । पाकिस्तानको इतिहासमा कुनै पनि चुनाव विवादले घेरिएको छैन ।

हाल देशका एक पूर्वप्रधानमन्त्री जेलमा छन् भने अर्का पूर्वप्रधानमन्त्री स्वघोषित निर्वासनपछि स्वदेश फर्किएका छन् । पाकिस्तानको राजनीतिमा लामो समयदेखि राजनीतिक उथलपुथल चलिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा, यो चुनाव पाकिस्तानको भविष्यको लागि किन महत्त्वपूर्ण छ जान्नुहोस् ।

भारतको कट्टर प्रतिद्वन्द्वी पाकिस्तानले इरान र तालिवान नियन्त्रित अफगानिस्तानसँग आफ्नो सीमा जोडेको छ । पाकिस्तानको अमेरिकासँग प्रेम र घृणाको सम्बन्ध छ र चीनसँग नजिक छ । गत वर्षदेखि पाकिस्तानमा सत्ताका लागि नेताहरुबीच द्वन्द्व चलिरहेको छ । २०२२ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री इमरान खानलाई सत्ताबाट हटाएपछि गठबन्धन सरकार गठन भएको थियो ।
यसपछि गत वर्ष अनिर्वाचित कार्यवाहक सरकारले सत्ता हातमा लिएपछि मंसिरमा मुलुकमा निर्वाचन गर्ने भनिए पनि निर्वाचन ढिलो हुँदै गयो । पाकिस्तानमा धेरै मानिसहरू विश्वास गर्छन् कि देशमा सबैभन्दा बढी के चाहिन्छ भनेको स्थिर सरकार हो ताकि सुरक्षादेखि आर्थिक सम्मका मुद्दाहरूमा बलियो निर्णय लिन सकिन्छ । तर, चुनावी दौडमा लागेका नेताहरुलाई हेर्दा स्थायित्व धेरै टाढा भएको देखिन्छ ।

नवाज शरीफ, पाकिस्तान मुस्लिम लीग (नवाज) – पीएमएल–एन

पाकिस्तानमा नवाज शरीफ फेरि चर्चाको केन्द्रमा छन् । उनी सन् २०१८ को चुनावमा उम्मेदवार थिएनन् । उनी जेलमा थिए । उनी करोडौं रुपैयाँको भ्रष्टाचार मुद्दामा दोषी ठहर भएकाले चुनाव लड्न पाएनन् । स्वास्थ्य बिग्रिएपछि उनी २०१९ मा उपचारका लागि लण्डन गए र त्यहाँ बस्न थाले । उनी गत वर्ष स्वदेश फर्किएका थिए । इमरान खान सन् २०२२ मा सत्ताबाट बाहिरिएपछि नवाज शरीफका भाइ शाहबाज सरिफले नेतृत्व सम्हालेका थिए । सन् २०२४ को चुनाव हुनु केही महिनाअघि नवाज शरीफलाई सबै आरोपबाट सफाइ दिइयो र उनलाई चुनाव लड्न आजीवन प्रतिबन्ध पनि असंवैधानिक घोषणा गरियो ।

पाकिस्तानमा सेना र इमरान खानबीचको बढ्दो दूरीले नवाज शरीफलाई चौथो पटक प्रधानमन्त्री बन्ने बाटो खुलेको पाकिस्तानमा धेरैको अनुमान छ । तर, सेनाले पक्ष फेर्न सक्छ भन्ने सरिफलाई थाहा छ । शरिफको तेस्रो कार्यकाल (२०१३) देखि सेना र सरिफबीच धेरै तनाव थियो र पछि सरिफ पनि सत्ताबाट बाहिर भए । उनको कार्यकालमा सन् १९९९ मा सैनिक विद्रोह भएको थियो ।

इमरान खान

क्रिकेटरबाट राजनीतिज्ञ बनेका पाकिस्तान तेहरिक–ए–इन्साफ (पीटीआई) का नेता इमरान खान जेलमा छन् । खानले आफूमाथि लगाइएको आरोपलाई ’राजनीतिक प्रतिशोध’ र ’षड्यन्त्र’ भनेका छन् । इमरान खानको सत्तामा आउने र जानेको कथा दुवै सेनासँग सम्बन्धित छ । २०१८ मा, उनका आलोचकहरूले उनलाई ’सेनाको मुखौटा’ भनेका थिए र अहिले जब उनी जेलमा छन्, उनका समर्थकहरूले पूर्व प्रधानमन्त्री जेलमा हुनुको मुख्य कारण सेना भएको आरोप लगाए ।

२०१८ मा, खानको छवि पाकिस्तानको भविष्य परिवर्तन गर्न सक्ने नेताको रूपमा बनाइएको थियो । सम्बोधनमा उनले वंशवादको अन्त्य गर्ने, भ्रष्ट नेतालाई जेल हाल्ने, न्यायपालिकामा परिवर्तन गर्ने, युवालाई रोजगारी दिने, अर्थतन्त्रलाई गतिमा ल्याउने कुरा गरेका थिए ।

तर उनको कार्यकालमा पाकिस्तानको आर्थिक अवस्था नाजुक भयो, मुद्रास्फीति बढ्यो र धेरै विपक्षी नेता जेल परे, सञ्चारमाध्यममा प्रतिबन्ध लगाइयो र पत्रकारमाथि मानवअधिकार उल्लंघनलगायतका आक्रमणका समाचार आए ।
पाकिस्तानी तालिबानसँग शान्ति वार्तामा हस्ताक्षर गर्ने होस् वा अफगानिस्तानमा तालिबान शासनलाई समर्थन गर्ने होस्, यी मामिलामा खानको व्यापक आलोचना भएको थियो । पाकिस्तानका केही राजनीतिक विश्लेषकहरूले हालैका वर्षहरूमा इमरान खानको लोकप्रियता घटेको तर्क गर्छन् ।

यी विश्लेषकहरू भन्छन् कि उनी जेलबाट बाहिर भए पनि २०२३ मा उनको पराजय निश्चित थियो । तर सर्वेक्षण कम्पनी ग्यालपले जनवरी २०२४ मा गरेको सर्वेक्षणमा खान अझै पनि पाकिस्तानको सबैभन्दा लोकप्रिय नेता रहेको बताएको थियो ।

तर, पछिल्ला ६ महिनामा सरिफको लोकप्रियता बढेको छ । पाकिस्तानमा पीटीआईलाई प्रचारका लागि उचित अवसर नदिइएकोमा चिन्ता छ । पार्टीका धेरै ठूला नेता जेलमा छन् वा पार्टीसँगको सम्बन्ध तोडेका छन् । पीटीआई नेताहरूले अब स्वतन्त्र उम्मेदवारको रूपमा चुनाव लड्नु पर्ने भएको छ । पार्टीले आफ्नो चुनावी चिन्ह क्रिकेट ब्याट समेत गुमाएको छ ।

बिलावल भुट्टो

बिलावल भुट्टो जरदारीको पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (पीपीपी) पछिल्लो चुनावमा तेस्रो स्थानमा थियो। जरदारी पार्टीका अध्यक्ष पनि हुन् ।

बिलावल पाकिस्तानका पूर्व प्रधानमन्त्री बेनजिर भुट्टो र पूर्व राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारीका छोरा हुन् । बेनजिरको सन् २००७ मा हत्या भएको थियो । बिलावल भुट्टो देशको मन्त्री भइसकेका छन् ।

बिलावलको पार्टी ठूला आश्वासन बोकेर चुनावमा प्रवेश गरेको छ । जसमा तलब दोब्बर गर्ने, सरकारी खर्च कटौती गरेर बजेट बढाउनेलगायतका धेरै कुरा छन् ।

अहिलेको अवस्थामा पार्टीले यी नीतिहरू अवलम्बन गर्ने मौका पाउने अवस्था छैन । तर राजनीतिक विश्लेषकहरु भने गठबन्धन सरकार बनेमा उनी किङ्मेकर बन्न सक्ने बताउँछन् ।

बीबीसीसँग कुरा गर्दै भुट्टोले पीएमएलएन र पीटीआईबीचको छनौट गर्नु निकै कठिन निर्णय हुने बताएका थिए । पाकिस्तानको राजनीतिमा नजर राख्ने मानिसहरूले विगत छ वर्षको तुलनामा वर्तमान समयमा धेरै परिवर्तन नभएको महसुस गर्छन् ।

यसपटक पनि दर्जनौं उम्मेदवार अयोग्य घोषित भएका छन्, उनीहरू जेलमा छन् वा बाध्यताले चुनाव लडिरहेका छैनन् । पाकिस्तानका जनताले स्थिर सरकारको अपेक्षा गरिरहेका छन् जसले उनीहरूलाई बढ्दो मुद्रास्फीति, पट्टिबाट खसेको अर्थतन्त्र र कमजोर सुरक्षा अवस्थाबाट राहत दिनेछ ।