पार्टी एकता हुक्के र ढोके प्रवृत्तिले भाँडिएको हो

धर्मराज पोखरेल
उपसंयोजक, राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक युवकसंघ

राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक युवकसंघको उपसंयोजक धर्मराज पोखरेल केही समय पहिला सूर्यबहादुर थापाले पशुपति शमशेरसँग पार्टी एकता गरेसँगै उक्त पार्टीको युवकसंघको उपसंयोजक भए । पार्टी एकता हुँदा निकै उत्साही पोखरेलको उत्साह यति बेला निराशामा परिणत भएको छ । पार्टी एकता भएर पाएको जिम्मेवारी अनुसार काम गर्ने अवसर नपाएका उनले आफ्ना पीडा पटकपटक नेतृत्वसँग राखे । तर, सुन्ने कोही भएन । पार्टीभित्र हुक्के र ढोके प्रवृत्तिले इमानदार कार्यकर्ता छायाँमा परेको ठान्छन् पोखरेल । पछिल्लो समय राप्रपा नेपालसँग हुनै आँटेको पार्टी एकता निजीस्वार्थले भाँडिएको ठान्ने पोखरेलसँग गरिएको संवादः

तपाईंको युवा संगठनको अवस्था कस्तो छ ?
–हाम्रो युवक संघको मात्र होइन हरेक पार्टीको संगठनहरू यति बेला लथालिंग र भताभुंग अवस्थामा छन् । यो नेतृत्वमा बस्नेले कार्यकर्तालाई गरेको काखा र पाखाको कारण हो । यस्ता रोग सबै पार्टीको भातृसंगठनमा छ । नेतृत्वसँग सन्तुष्ट र असन्तुष्ट कार्यकर्ता सबै पार्टीमा छन् । हाम्रो पनि छ । यस्तै धेरबीच चलेको छ संगठन ।

युवाहरूलाई अगाडि बढाउने सवालमा संगठनले केके गरेको छ ?
–राप्रपापार्टी जन्मदै जुम्ल्याहा भएर जन्मेको पार्टी हो । हामी युवासंघका मान्छे पनि त्यहि नियतिभित्र छ । पञ्चायतमा काम गरेका भन्दै सूर्यबहादुर थापा र लोकेन्द्रबहादर चन्दले गलत ढंगले पार्टी बनाए । मैले ०४८ देखि पार्टीको युवासंघमा रहेर काम गर्दै आएँ । यतिबेला संघको उपसंयोजकको जिम्मेवारी छ । एउटा संगठनको जिम्मेवार नेता र पार्टीको कार्यकर्ताको हैसियतमा भन्दा विचार मिल्ने पार्टीहरू एक भएर अगाडि बढनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छु । यसका लागि धेरै पहल ग¥यौँ । म त राप्रपा मात्र होइन बृहत् प्रजातान्त्रिक मोर्चा बनाउनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छु । युवासंघको उपसंयोजक भएर पदीय काम गर्ने अवसर पाएको छैन पद छ काम छैन ।

युवासंघ भित्र एकता छैन भनेर बेलाबेला सुनिन्छ के यो कुरा सत्य हो ?
–पार्टी एकतासँगै दुई युवकसंघ पनि एकता भयो । एकतापछि नीतिगत रूपमा एउटा संयोजक एक उपसंयोजक बनाइयो । राजपाबाट गएको कारण म उपंयोजक भए । संयोजक भएका दीपक राईले सधैँ एकलौटी रूपमा संगठनलाई कोठे बनाएर चलाए । एकतापछि हामीले कहिल्यै पदीय सम्मानको अनुभूति गर्न पाएनौँ । म मात्र होइन हिजो त्यहि राप्रपाभित्र रहेका साथीहरूको पनि हविगत उस्तै छ । त्यहिभित्र पंकज प्रधानकोे नेतृत्वमा अर्को युवकसंघ छ । यसबारेमा पटकपटक पार्टीलाई भन्यौ संगठनलाई एउटा सिद्धान्तमा चल्ने वातावरण बनाइ दिनू । संगठनका लागि म पनि उपयुक्त नभए अरूको नेतृत्वमा संगठन निर्माण गर्नू भनेर । तर, पार्टीले सुनेन । जसको कारण आफ्नै संगठनले के गर्छ पत्तो हुँदैन ।

एउटौ विचार भएका र हिजो एउटै मुलबाट आएर पञ्चायतको संरक्षणमा रहेकाहरूको एउटै पार्टी हुनुपर्छ भन्नेमा तपाईंको पहल कत्तिको भयो ?
–हामीले आफ्नो पहल सधैँ गरी रह्यौँ । पार्टीमा हुक्के, चम्चे र ढोकेहरूको बाहुल्यता भएकोले हाम्रा कुरा ओझेलमा परे । हामीले हिजोदेखि पार्टीमा इमानदार, योग्य र असल मान्छे नेतृत्वमा पुग्नुपर्छ भन्यौँ । तर, त्यसो हुन सकेन पार्टीमा व्यक्तिगत स्वार्थ भएका मान्छेहरूको बाहुल्यता छ । पार्टीमा योग्यताभन्दा को कसको मान्छे भनेर हेर्ने गरियो । यहि संस्कार रहेमा पार्टी उमो लाग्दैन । यस्ता कुरामा मेरो सधैँ विमति रहँदै आयो । भन्नेठाउँमा भन्यौँ सुन्नेले सुनेन ।

पार्टीभित्र चाकडी र चाप्लुसी गर्नेले प्रस्रय पाएको छ भन्न खोज्नुभएको हो ?
–पार्टीभित्र दौराको फेर समातेर भ¥याङ चढ्नेहरू प्रसस्त छन् । पार्टीको काम गरेर भन्दा नेताको पछिलागेर वैतर्नी तर्न खोज्नेहरूको कारण पार्टीले सोचे अनुसार काम गर्न नसकेको हो । नेपालीमा उखान भनिन्छ नि ‘उचालेको कुकुरले मृग मार्दैन’ भन्ने । हो पार्टीमा पनि योग्यताभन्दा चाकडिले नेता भएकाहरूले केही गर्न सक्दैन् । मैले यसो भनिरहँदा पार्टीमा सबै खराब भन्ने होइन खराबको कारण असल पनि खराब बन्दैछन् भन्न खोजेको हो ।

तपाईं आफूलाई चाकडी गर्न नसकेको कारण कत्ति पछि परे भन्ने लाग्छ ?
–दुईदशक भयो राजनीति गर्न लागेको पार्टी कहिले कता कहिले कता भयो । म सधैँ राप्रपा नै रहे । खोटाङबाट दुईपटक संविधानसभा निर्वाचन लडे । माथिबाट कसैको सहयोग रहेन आफ्नै बुताले लडे । त्यहाँ मेरो आवश्यकता थियो र टिकट पाएँ । कहिलेकाहीँ लाग्छ पार्टी पार्टीजस्तो देखिएन भन्ने । तर, छोडेर कतै जान सकिँदैन ।

राप्रपा नेपालसँग हुनै लागेको पार्टी एकीकरण रोकिनुको कारण चाहिँ के हो । दुवै तिरबाट एकले अर्कोको कारण एकता भएन भनेको सुनिन्छ ?
–पार्टी एकीकरण निजी स्वार्थको कारण नभएको हो । सिद्धान्तको कारण एकता नभएको होइन । उतिबेला हामीले सूर्यबहादुरलाई भनेको थियौँ हिन्दू राज्यको बारेमा प्रष्ट हुन भनेर थापा बोल्न सकेनन् त्यहि विषयलाई कमल थापाले क्यास गरेर फाइदा लिए । अहिले आएर नीति सिद्धान्त सबै कुरा मिल्यो, पद नमिलेको कारण एकता भएन । सबैलाई अध्यक्ष चाहिने । हाम्रो भनाइ थियो निश्चित समयमा पार्टीको अधिवेशन गरौँ काम र कार्यक्रताको रोजाइमा अध्यक्ष बन्नु । तर, एकता हुनै लागेको पार्टी केही मान्छेलाई लगाएको दौरा नखोली पुनः मन्त्री बन्नुपर्ने, केहीलाई मन्त्री बनाउनुपर्ने अड्डीको कारण पार्टी एकता भाँडियो । यसमा दुवै तिरको कमजोरी छ । व्यक्तिलाई खुसी राख्न खोज्दा पार्टी धरापमा प¥यो ।

अब पार्टी एकता हुन सक्छ कि सक्दैन ? तपाईंको अध्यक्षले त हाम्रो ढोका खुला छ उता समस्या छ भन्छन् ?
–मैले बुझेअनुसार एकता प्रयास बन्द भएको होइन । केही स्वार्थी मान्छेको कारण एकता नभएको हो । पार्टीभित्र इमानदार मान्छेको बाहुल्यता हुने र स्वार्थीहरूलाई पाखा लगाएर जान सक्ने हो भने पार्टी एकता मात्र होइन राष्ट्रवादी प्रजातान्त्रिक शक्ति ठूलो बन्छ । पार्टी एकताका लागि पवित्र भावना भएका मान्छेको एउटा आयोग बनाउनु पर्छ । उनीहरूले दिएको सुझावअनुसार एकता गर्नुपर्छ । पार्टीमा त्यागको भावना भएका मान्छे नहँुदासम्म एकतामा समस्या आउँछ भन्ने लागेको छ । एकता गररे मात्र हुँदैन । २२÷२३ वर्षमा राप्रपा नामको पार्टी फुट्ने र जुट्ने काम धेरै भयो । तर, भावनात्मक एकता हुन सकेको छैन यो सबै स्वार्थको कारण भएको हो ।

तपाईंको अध्यक्षले अघिल्लो हप्ता पार्टी हिन्दू गणराज्यको पक्षमा रहेको बताए, यतिबेला यो सम्भव छ ?
–यो प्रश्न अध्यक्षलाइ नै सोध्नूस् । यस्तो मिल्दै नमिल्ने कुरा पनि बोल्ने हो ? उहाँले भनेको त्यो कुराको कुनै अर्थ छैन र सम्भव पनि छैन । गणराज्य मान्ने हो भने किन राप्रपा भन्ने ? सिधै माओवादी वा आफूलाई कम्युनिस्ट भने भई हाल्यो नि ।
त्यसो भए तपाईंको अध्यक्षसँग तपाईंको विचार मिल्दैन ?
–यो विषयमा मिल्दैन । अरू विषयमा मलाई केही भन्नु छैन यो विषयमा उहाँसँग मेरो कुरा मिल्दैन यस्ता विषयमा बोल्दा विचार गर्नुपर्छ । आफूले उठाएको कुराले पछिसम्म के अर्थ राख्छ सोचेर बोल्नुपर्छ । कसैलाई खुसी राख्न नभई टिक्ने कुरा गर्नु वेस हुन्छ ।
राजसंस्थाको विषयमा तपाईंको धारणा के हो ? केही त फेरि संवैधानिक राजसंस्था चाहिन्छ भन्छन् नि ?
–मेरो विचारमा राजाले राजा हुन जानेनन् । उनी अरूको कारण होइन आफ्नै कारण त्यहाँ पुगेका हुन् । घरको मुलीले आफ्नो भूमिका निभाउन जान्नुपर्छ । जतिबेला राजसंस्था अन्त्य भयो त्यतिबेला सीमित मान्छेको चाहनाले भएको हो । आमनेपालीको सुझाव वा जनमत संग्रहबाट राजसंस्था राख्ने वा नराख्ने निर्णय भएको होइन । केही नेता र पार्टीको निर्णयले भएको हो । जुनजुन पार्टीले राजसंस्था फाल्ने भने तिनै पार्टीभित्र राजावादी थिए र छन् । उनीहरूको विचार कहीँ कतै आएन । त्यस्तो बेला राजाले आँट गरेर भन्न सक्नुपथ्र्याे, मलाइ हटाउने भए जनमतसंग्रह गर भनेर । कुम्लो कुटुरो बोकेर लुरुक्क जानु हुँदैनथ्यो ।
फेरि कतै कतै उनको पक्षमा आवाज आएको छ नि ?
–अब खोलाबगेर धेरै पर पुगिसक्यो । त्यति सजिलै पुनरागमन हुने अवस्था म देख्दिनँ । यदि, मुलुकमा ठूलै परिवर्तन भए मात्र हो नत्र त्यो सम्भव छैन । मन्दिर मन्दिर गएर पूजा गर्दैमा र दुई÷चार जना रिझाउँदैमा राजसंस्था फर्कंदैन ।

संविधान कार्यान्वयनमा चुनौति कत्तिको देख्नुहुन्छ ?
–संविधान कार्यान्वयनमा धेरै अन्योलता छ । केही संशोधनको कुरा गरिरहेका छन् । तर, एक वा दुईलाइ चित्त नबुभ्mदैमा हतारमा संशोधन गर्नु हँुदैन । संशोधन गर्दा विज्ञहरूको सुझावको आधारमा छुटेको बुँदाहरू समेटेर गर्नुपर्छ । त्यो पनि एकैपटक । जसले जति बेला भन्यो उति बेला गरिनु हँुदैन । यदि यसो गरियो र सबै पार्टी इमानदार भए भने संविधान कार्यान्वयन हुन्छ ।
प्रस्तुतिः चमिना भट्टराई