प्रज्ञा नेपाली लोककथा

काठमाडौं । नेपाली लोकजीवनमा प्रचलित लोककथा समेटिएको ग्रन्थ प्रकाशनमा आएको छ । नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले ‘प्रज्ञा नेपाली लोककथा’ नामक कृति प्रकाशन गरेको हो । पछिल्लो समयमा ऐतिहासिक महत्व राख्ने नयाँ तथा पुराना कृतिको लगातार प्रकाशन गर्दै आएको प्रतिष्ठानले यस कृतिमा नेपालका सातओटै प्रदेश, ७७ ओटै जिल्ला, बहुसंख्यक जाति र दार्जिलिङदेखि म्यान्मा (बर्मा) सम्मका नेपाली लोकजीवनमा प्रचलित लोककथालाई एकै ठाउँमा समेट्ने काम गरेको छ । साहित्य (बालसाहित्य र लोकवार्ता) विभागका प्रमुख प्राज्ञ डा. देवी नेपाल सम्पादक रहेको ‘प्रज्ञा नेपाली लोककथा’ नेपालको परिवर्तित संघीय संरचनाअनुसारको प्रादेशिक योजनाअनुसार तयार गरिएको कृति हो । यसका साथै नेपाली भूगोलभन्दा बाहिर रहेको नेपाली लोकजीवनले पनि नेपाली लोकसाहित्यमा विशेष महत्व राख्ने हुनाले यस कृतिमा नेपालको भौगोलिक सीमाभन्दा बाहिरका नेपाली लोककथालाई पनि समेटिएको हो ।

२०३२ सालमा तुलसी दिवसको ‘नेपाली लोककथा’ प्रकाशन भएपछि लोककथाका केही फुटकर काम भए पनि प्रज्ञा–प्रतिष्ठानबाट योजनाबद्ध तरिकाले लोककथाको खोजी गर्ने कार्य हुन सकेको थिएन । यसपटक भने नेपाली अनुभूति एकै प्रकारका हुने र जीवन शैलीमा समेत सामीप्य देखिने भए पनि कुनै न कुनै स्थानीय विम्ब, स्थानीय किंवदन्ती र स्थानीय रङलाई समेटेर त्यहाँको लौकिक जीवनभित्रको मौलिकतालाई खोज्ने प्रयाससहित योजनाबद्ध तरिकाले लोककथाको संकलन कार्य गरिएको जानकारी कृतिका सम्पादक प्राज्ञ नेपालले दिए । यसकार्यका लागि डा. देवी क्षेत्री दुलाल (प्रदेश १), गोपाल अश्क ( प्रदेश २), शीलत गिरी (बाग्मती प्रदेश), प्रा.डा. कुसुमाकर न्यौपाने (गण्डकी प्रदेश), हरिप्रसाद तिमल्सिना (लुम्बिनी प्रदेश), कालीबहादुर शाही (कर्णाली प्रदेश), डा. पुष्करराज भट्ट (सुदूरपश्चिम प्रदेश) प्रादेशिक जिम्मेवारीका साथ लोककथा संकलनका लागि लागेका थिए ।

उनीहरूले लोककथाको संकलन कार्यमा सम्बन्धित प्रदेशका सबै जिल्ला र सकेसम्म सम्बन्धित क्षेत्रको जातीय विविधता र सांस्कृतिक विविधतालाई पनि समेटेका छन् । यसरी नै सीमापारिका नेपाली लोककथाको संकलन कार्यमा नरबहादुर दाहाल, अर्जुन प्रधान, अजम प्रधान र रीता ठकुरी (दार्जिलिङ), प्रा. तेजमान बराइली र सुकराज दियाली (सिलिगुढी), प्रदीप गुरुङ (कालेबुङ), पुष्प शर्मा, भक्ति शर्मा र जीविका अश्रु (सिक्किम), डा. खेमराज नेपाल, खगेन्द्र आचार्य र भीम धमला (असम), राहुल राई ‘बोगिको’ (मणिपुर) र पं. बालकृष्ण रिजाल (म्यान्मा) को विशेष भूमिका रहेको कुरा प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले जनाएको छ । नेपालभित्रका १५६ र नेपालबाहिरका २८ गरी जम्मा १८४ ओटा लोककथाहरू समेटिएको ५६८ पृष्ठ र ५८० मूल्य रहेको ‘प्रज्ञा नेपाली लोककथा’ हाल नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा भइरहेको पुस्तक प्रदर्शनीमा समेत उपलब्ध छ ।