लोप भए माटोका घैंटो

जाजरकोट । चिसो पानी पिउनका लागि प्रयोग गरिने माटोका घैंटो अहिले लोप हुन थालेका छन् । पाँच वर्षअघिसम्म जाजरकोट सदरमुकामलगायत जिल्लाका अधिकांश ठाउँमा माटाका घैंटो निकै प्रचलनमा ल्याइन्थ्योे । अहिले गाउँगाउँमा विद्युत आएसँगै फ्रिजको प्रयोगले माटोका घैंटो हराएका हुन् ।

परिवारका साथै घरमा पाहुना आउँदा वा बटुवाले पानी माग्दा माटाको घैंटोमा राखिएको चिसो पानी दिने चलन थियो । उक्त घैंटोको चिसो पानी पिउने सन्तुष्ट हुने गरेको भेरी नगरपालिका– ३ का भीमबहादुर खत्रीले बताए । पाहुनाको पहिलो राजाइ नै यस्तै घैंटोको पानी हुने गरेकाले यसलाई महत्व दिने गरेको उनको भनाइ छ ।

हिजोआज जिल्ला सदरमुकाम मात्र होइन, गाउँगाउँमा समेत त्यस्ता घैंटोका पानी भेटिँदैन । बढ्दो शहरीकरण, देखासिकी र विद्युतीय सामग्रीको प्रयोगले परम्परागतरुपमा स्थापित प्रयोग हुँदै आएका यस्ता सामग्री लोप भएका हुन् । कसैको मृत्युका बेला माटोको घैंटोमा रहेको पानी दिने चलनसमेत हराएको शिवालय–९ का धर्मबहादुर बुढाले बताए ।

उनले भने, ‘चर्को घाममा यात्रा गर्दा थाकेको शरीरलाई शीतल बनाउन यसरी चिसो पारिएको पानी पिउन दिइन्थ्यो तर अहिले त्यस्तो पाइँदैन ।’ कलधारा र मूलको पानी घरको भुइँतलाको कोठामा चिसो बालुवामा माटोका घैंटो राख्दा पानी चिसो हुने र त्यसबाट स्वाद तथा सन्तुष्टिसमेत हुने स्थानीयवासी बताउँछन् ।

आधुनिकतासँगै सिलाभरका भाँडा सस्तो दरमै बजारमा खरीद गर्न पाइने भएपछि माटोको घैंटोको प्रयोगमा कमी आएको हो । कलकल बग्ने खोलाको पानी जस्तै चिसो अनि मीठो स्वाद भएको पानी पाउन अब अग्ला लेकतिर लाग्नुपर्ने बाध्यता रहेको बारेकोट गाउँपालिका– ५ का जनकबहादुर शाहीको भनाइ छ ।

खोला, नदी, मूल प्रशस्तै भएको जिल्लामा पनि खानेपानीको गतिलो योजना नभएका कारण पानीको हाहाकार हुनाका साथै बोतलको पानी किनेर पिउनुपर्ने अवस्था अहिले सिर्जना भइसकेको छ ।

जिल्लाको सबै ठाउँमा अहिले प्लाष्टिकका भाँडा प्रशस्त पाइने, माटाको पानीका भाँडा लिन टाढा जानुपर्ने र यस्ता भाँडा बनाउने कुमाले समुदायले हिजोआज आफ्नो पेशा नै परिवर्तन गर्न थालकाले पनि यस्तो अवस्था आएकोे चौरजहारी नगरपालिकाका गोपाल रेग्मीले बताए । बिक्री नै हुन छाडेकाले माटोका सामग्री निर्माण गर्नै छाडिएको चौरजहारीका कुमाले मानबहादुरको भनाइ छ ।